Η Ελλάδα δεν ανέκαμψε πραγματικά από την οικονομική κρίση (γραφήματα)

Τώρα που το πρόγραμμα διάσωσης της Ελλάδας έληξε, ποιες είναι οι προοπτικές για οικονομική ανάπτυξη και εξέλιξη στην Ελλάδα;

Γράφει: Petropoulos Delis Fotios για το Mises Institute
Αυτοί οι δύο ορισμοί είναι διαφορετικοί, καθώς η οικονομική ανάπτυξη είναι η αύξηση του εισοδήματος, ενώ η οικονομική εξέλιξη περιλαμβάνει παράγοντες όπως αυξημένη εκπαίδευση, προσδόκιμο ζωής κλπ. Ωστόσο, η οικονομική ανάπτυξη είναι υποχρεωτική για την οικονομική εξέλιξη.
Υπάρχουν πολλές θεωρίες στη διεθνή βιβλιογραφία σχετικά με την οικονομική ανάπτυξη. Η θεμελιώδης θεωρία είναι του Robert Solow’s, που συνδυάζει δύο μεταβλητές – το κεφάλαιο και την εργασία – αλλά υπάρχουν πολλές άλλες, όπως οι θεωρίες των Romer και Lucas που επικεντρώνονται στο ανθρώπινο κεφάλαιο και την καινοτομία. Πρόκειται να εξετάσω τις επενδύσεις, την εξοικονόμηση και την εργασία ως μεταβλητές οικονομικής ανάπτυξης στην Ελλάδα, εξετάζοντας στοιχεία της Ελλάδας από τα τελευταία χρόνια πριν, καταλήξω σε ένα συμπέρασμα.
Η Ελλάδα έχει καταβάλει πολυάριθμες προσπάθειες για την προσέλκυση ξένων επενδύσεων. Ενώ τα οφέλη των ξένων άμεσων επενδύσεων είναι αμφιλεγόμενα, καθώς εξαρτώνται από το είδος της επένδυσης, η προσπάθεια αυτή φαίνεται να μην είχε σημαντικά αποτελέσματα στην Ελλάδα.
Το πρώτο γράφημα απεικονίζει τις άμεσες ξένες επενδύσεις ανά έτος. Η ευθεία δείχνει την τάση των άμεσων ξένων επενδύσεων που είναι σχεδόν μια οριζόντια γραμμή, δεν υπάρχει σημαντική αύξηση.

Το δεύτερο γράφημα δείχνει τις άμεσες ξένες επενδύσεις ως ποσοστό του ΑΕΠ από την Παγκόσμια Τράπεζα. Τα τελευταία δύο χρόνια, οι ΑΞΕ δεν υπερβαίνουν το 2% του ΑΕΠ:

Όπως το βλέπω εγώ, υπάρχουν τρεις βασικοί παράγοντες που οδήγησαν σε αυτήν την αποτυχία. Πρώτον, αξίζει να σημειωθεί ότι η Ελλάδα έχει τον πέμπτο υψηλότερο φορολογικό συντελεστή στην Ευρώπη (29%). Αυτό μειώνει το περιθώριο κέρδους ενός δυνητικού επενδυτή. Ο δείκτης αυτός είναι κατά 5,7 ποσοστιαίες μονάδες υψηλότερος από τον φορολογικό συντελεστή στην Ευρωζώνη (23,3%), ενώ το ποσοστό των γειτονικών χωρών είναι κατά μέσο όρο 14,2%.
Ένα άλλο μειονέκτημα είναι η δημόσια γραφειοκρατία. Πρόκειται για ένα πρόβλημα που οι κυβερνήσεις προσπάθησαν να επιλύσουν τις τελευταίες δεκαετίες, αλλά ελάχιστα έχουν γίνει. Σε κάθε περίπτωση, η διευκόλυνση των δυνητικών επενδυτών είναι ζωτικής σημασίας για την προσέλκυση επενδύσεων.
Τέλος, η πολιτική αστάθεια υπονομεύει τις επενδύσεις και την ανάπτυξη. Η Παγκόσμια Τράπεζα παρέχει δεδομένα από τα οποία έχει δημιουργηθεί ένας δείκτης που απεικονίζει πολιτική σταθερότητα. 2,5 μονάδες του δείκτη δείχνουν ένταση πολιτικής σταθερότητας και -2,5 μονάδες δείχνει πολιτική αστάθεια. Η παρακάτω εικόνα αποδεικνύει την πολιτική αστάθεια της Ελλάδας.

Η εξοικονόμηση είναι ζωτικής σημασίας για την οικονομική ανάπτυξη σύμφωνα με την οικονομική θεωρία, καθώς η αύξηση των αποταμιεύσεων αυξάνει το κεφάλαιο που είναι μία από τις δύο μεταβλητές στο μοντέλο του Solow. Ένας απλός τρόπος για να κατανοήσετε τη σημασία της εξοικονόμησης είναι ότι η αποταμίευση κάποιου θα μπορούσε να είναι χρήματα κάποιου άλλου για επένδυση. Τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα διαδραματίζουν το ρόλο της κάλυψης του χάσματος μεταξύ τους.
Το ακόλουθο γράφημα απεικονίζει τις εξοικονομήσεις στην Ελλάδα ετησίως. Οι εγχώριες αποταμιεύσεις μειώθηκαν δραματικά από το 2008 μέχρι σήμερα εξαιτίας των αναγκών κατανάλωσης, καθώς μειώθηκε το εισόδημα των Ελλήνων.

Η μείωση αυτή έχει αρνητικό αντίκτυπο στην οικονομική ανάπτυξη και είναι απαραίτητο να ξαναρχίσουν οι αποταμιεύσεις.
Η τελευταία μεταβλητή που θα εξετάσουμε είναι εργασία. Η συμμετοχή του εργατικού δυναμικού μειώθηκε τα τελευταία δέκα χρόνια. Μια εξήγηση πίσω από αυτό μπορεί να είναι η απογοήτευση που αισθάνονται οι άνεργοι πολίτες από το υψηλό ποσοστό ανεργίας που έχει υπολογίσει περίπου η Ελληνική Στατιστική Υπηρεσία στο 19,9%. Αυτό αυξήθηκε κατά 12,1 ποσοστιαίες μονάδες από το 2008. Όμως, η ποσότητα του εργατικού δυναμικού δεν είναι ο μόνος σημαντικός παράγοντας. Κάποιος πρέπει επίσης να εξετάσει την ποιότητα.
Δυστυχώς, η ποιότητα των εργαζομένων μπορεί να χειροτερεύει: περίπου 400.000 Έλληνες έχουν μεταναστεύσει τα τελευταία οκτώ χρόνια για να εργαστούν στο εξωτερικό, οι περισσότεροι από τους οποίους δεν είναι μόνο απόφοιτοι πανεπιστημίων αλλά και κάτοχοι μεταπτυχιακού τίτλου. Αυτή η διαρροή εγκεφάλων έχει τεράστιο αντίκτυπο στην οικονομική ανάπτυξη, καθώς επηρεάζει την παραγωγικότητα και την καινοτομία, δύο σημαντικοί παράγοντες για την οικονομική ανάπτυξη.
Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που επηρεάζουν την παραγωγικότητα, αλλά σίγουρα η εκπαίδευση είναι μία από αυτές. Επίσης, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, οι επιδόσεις της Ελλάδας στην καινοτομία από το 2010 έως το 2017 μειώθηκαν κατά 0,9% και η Ελλάδα θεωρείται μέτριος καινοτόμος. Περιττό να πούμε ότι είναι η ίδια περίοδος που η διαρροή εγκεφάλων ήταν πιο έντονη.
Το επόμενο γράφημα απεικονίζει την τάση του ποσοστού συμμετοχής στο εργατικό δυναμικό.

Η Ελλάδα εξακολουθεί να αντιμετωπίζει πολλές προκλήσεις. Οι επενδύσεις δεν έχουν αυξηθεί επαρκώς, οι αποταμιεύσεις μειώνονται και το εργατικό δυναμικό δεν είναι μόνο μειωμένο σε σύγκριση με τα προηγούμενα χρόνια, αλλά οι Έλληνες με υψηλό μορφωτικό επίπεδο έχουν μεταναστεύσει.
Λαμβάνοντας υπόψη τα πάντα, φαίνεται ότι η Ελλάδα θα πρέπει να αλλάξει πορεία για τη βελτίωση του κεφαλαίου (μέσω επενδύσεων και αποταμιεύσεων) και της εργασίας, προκειμένου να επιτευχθούν υψηλότερα επίπεδα παραγωγικότητας και πραγματικής παραγωγής. Και τα δύο είναι καίρια για τη βελτίωση της οικονομικής ανάπτυξης – και ως εκ τούτου για το ελληνικό βιοτικό επίπεδο.