Μέγας Πέτρος – Η κοπή της ρούσικης γενειάδας

Ο Μέγας Πέτρος, Πέτρος Α΄ ή Πιότρ Αλεξέγιεβιτς Ρομάνοφ (9 Ιουνίου 1672 – 8 Φεβρουαρίου 1725) ήταν τσάρος του Ρωσικού Βασιλείου για 43 έτη, από το 1682 έως το 1725.

Γεννήθηκε στη Μόσχα στις 9 Ιουνίου 1672. Πατέρας του ήταν ο τσάρος Αλέξιος (του οίκου των Ρομάνοφ) και μητέρα του η Ναταλία Ναρίσκινα, δεύτερη σύζυγος του Αλεξίου. Υπό την ηγεσία του Πέτρου η Ρωσία μετατράπηκε από περιφερειακό βασίλειο σε υπερδύναμη της ΒΑ Ευρώπης, τερματίζοντας την κυριαρχία των Σουηδών στη Βαλτική, θεμελιώνοντας εκεί την Αγία Πετρούπολη, την οποία έκανε κύριο λιμάνι αλλά και νέα πρωτεύουσα της Ρωσίας. Για τα επιτεύγματά του, πέραν του χαρακτηρισμού Μέγας, του δόθηκε το προσωνύμιο πατέρας του ρωσικού έθνους.
Μετά το θάνατο της Ναταλίας και του Ιβάν (συμβασιλέων του), η πλήρης εξουσία πέρασε στα χέρια του Πέτρου (1696). Τότε έκανε κάτι απρόβλεπτο: ανέθεσε τη διακυβέρνηση της χώρας σε έμπιστούς του ευγενείς με επικεφαλής τον Φιοντόρ Γιούριεβιτς Ρομοντανόφσκι, ενώ ο ίδιος ταξίδεψε ινκόγκνιτο στη Δυτική Ευρώπη συνοδευόμενος από ολιγομελές επιτελείο (Μεγάλη Πρεσβεία).
Η περιπλάνηση του Πέτρου στη Δύση διακόπηκε απότομα το 1698, όταν αναγκάστηκε να γυρίσει εσπευσμένα στη Ρωσία για να καταστείλει μία εξέγερση των Στρέλτσι. Επιστρέφοντας έφερε μαζί του όχι μόνο νέες εικόνες και ιδέες, αλλά και ένα πολυεθνικό επιτελείο συμβούλων από τις χώρες που επισκέφθηκε και ξεκίνησε ένα ριζοσπαστικό εκσυγχρονιστικό πρόγραμμα, ώστε να μετατρέψει τη Ρωσία σε υπερδύναμη και να φέρει τη ρωσική κοινωνία εγγύτερα στη Δύση (εκδυτικισμός).
Ένα από τα πρώτα μέτρα που εφάρμοσε προς την κατεύθυνση αυτή αναφέρεται στο βιβλίο του Κωστή Παπαγιώργη “Ντοστογιέφσκι” και αφορά στην “κοπή της ρούσικης γενειάδας”.
Ριζοσπαστικές και αδηφάγες, οι προθέσεις του έγιναν γνωστές από την πρώτη κιόλας μέρα της επανόδου (1698). Καθώς οι βογιάροι και οι αξιωματούχοι συνωστίζονταν γύρω του ελπίζοντας να κερδίσουν εύνοιες με την πατροπαράδοτη δουλοπρέπεια, τα ήθη του νεοφερμένου τους άφησαν σύξυλους. Αντί για τη γνωστή μεγαλαυχία του μονάρχη και την άκαμπτη τυπολατρία, είδαν (τρίβοντας τα μάτια τους) εναν άνθρωπο εγκάρδιο που τους δέχτηκε με ενθουσιασμό. Όσους γονάτιζαν κατά τα μοσχοβίτικα ειωθότα τους σήκωνε όρθιους, τους αγκάλιαζε και τους ασπαζόταν σαν φίλος.
Αλλά η μεγάλη έκπληξη ήταν άλλη- χωρίς κανείς να το περιμένει, ο Πέτρος τράβηξε ένα ξυράφι και βάλθηκε να κόβει τις τιμημένες γενειάδες των εμβρόντητων παλατιανών. Πρώτο θύμα ήταν ο Σέιν, Αρχιστράτηγος του ρωσικού στρατού, που αιφνιδιάστηκε τόσο πολύ, ώστε δεν προέβαλε καμιά αντίσταση. Δεύτερο θύμα ήταν ο πρίγκιπας και ανώτερος στρατιωτικός Ρομοντανόφσκι, για να πάρουν σειρά όλοι οι παρευρισκομενοι βογιάροι. Ο διασυρμός ήταν πρωτοφανής, αλλά αφού έπληξε όλους ανεξαιρέτως, κανείς δεν τόλμησε να διαμαρτυρηθεί. Γλίτωσε μόνο ο πρίγκιπας Μιχαήλ Τσερκάσκι, λόγω του σεβάσμιου της ηλικίας του, ο Τύχων Στρέσνεφ, μόνο και μόνο επειδή ήταν κηδεμόνας της Τσαρίνας, και φυσικά ο Πατριάρχης που τον προστάτευε η ιερατική του ιδιότητα.
Εν ριπή οφθαλμού, δηλαδή, ανώτεροι στρατιωτικοί, πολιτικοί, μυστικοσύμβουλοι, αυλικοί και τιτλούχοι- η ηγεσία του Έθνους – έπαιρναν ένα μάθημα εξευρωπαϊσμού με την απώλεια του πιο πατροπαράδοτου εξωτερικού γνωρίσματος.
Πέρα από την ανεκδοτολογική χάρη του συμβάντος, η κοπή της ρούσικης γενειάδας ήταν μια βάναυση πράξη με ανυπολόγιστα συμβολικό περιεχόμενο. Για τον ορθόδοξο Ρώσο η γενειάδα αποτελούσε ένδειξη πίστης και αυτοσεβασμού, όχι μια αυθαίρετη ιδιοτροπία, όπως ενδέχεται να είναι σήμερα. Ήταν ένα καθαρά αρρενωπό χαρακτηριστικό που το χάρισε ο Θεός στον πιστό, όπως το χάρισε στους προφήτες, στου αποστόλους, στους αγίους και πάνω απ’ όλους στον ίδιο τον Χριστό. Από το σαγόνι του Ρώσου με άλλα λόγια κρεμόταν δια βίου κάτι από το θρησκευτικό, ηθικό και φυλετικό του μεγαλείο.
Αυτό εξέφραζε ο Ιβάν ο Τρομερός, όταν διακήρυχνε πως “το ξύρισμα της γενειάδας είναι μια αμαρτία που δεν μπορεί να την ξεπλύνει ούτε το αίμα των μαρτύρων- είναι η παραμόρφωση του ανθρώπου που πλάστηκε από τα χέρια του Θεού”. Οι κληρικοί αρνούνταν μετά βδελυγμίας να ευλογήσουν άντρες χωρίς γενειάδα, επειδή τους θεωρούσαν ντροπιασμένους και ανεπιθύμητους στο χριστιανικό κόσμο.
Χωρίς υπερβολή, ο Ρώσος αντιμετώπιζε τη γενειάδα με το δέος που ένιωθε ο Εβραίος για το ζήτημα της περιτομής και της ακροβυστίας. Άλλωστε γι’ αυτό ο Πατριάρχης Αδριανός προειδοποιούσε τους πιστούς. «Ο Θεός δεν έπλασε τον άνθρωπο χωρίς γένια, όπως τις γάτες και τα σκυλιά. Τo ξύρισμα δεν είναι μόνο ανοησία και ατίμωση, συνιστά πριν απ όλα ηθικό αμάρτημα». ,
Η εμμονή του Πέτρου στην κοπή της γενειάδας δεν ήταν εθνικό αστείο αλλά βαρυσήμαντη πολιτική ασέβεια. Οι λείες παρειές έπλητταν την πιο αυτονόητη κατάφαση του συντηρητισμού και της προγονοπληξίας. Και το μέτρο δε θα άξιζε της προσοχής αν δε γενικευόταν.
Με επίσημο κρατικό διάταγμα όλοι οι Ρώσοι, εξαιρουμένων ιερωμένων και μουζίκων, υποχρεώθηκαν να ξυριστούν. Για να εξασφαλιστεί μάλιστα η εκτέλεση της διαταγής, οι αξιωματούχοι που περιπολούσαν είχαν το δικαίωμα να ξυρίζουν, σχεδόν εν μέση οδώ, τον πρώτο τυχόντα γενειοφόρο. Ειδικά στον κύκλο του Πέτρου το ξύρισμα είχε αποβεί πλέον ένδειξη εμπιστοσύνης στο πρόσωπο του μονάρχη. Όσοι τολμούσαν να έρθουν στις δεξιώσεις «Ρώσοι» έφευγαν «Ευρωπαίοι». Διαφορετικά τους περίμενε η δυσμένεια. Όσο για τους κατώτερους ευγενείς, τους υπαλλήλους και τους κοινούς θνητούς, πάσχιζαν με δωροδοκίες και τεχνάσματα να αποφύγουν τη γελοιοποίηση.
Το ζήτημα έλαβε τέτοιες διαστάσεις, ώστε ορίστηκε ειδική φορολογία για όσους επέμεναν να διασώσουν την εθνική τους «τιμή». Έφεραν κιόλας ειδικό περιλαίμιο από μέταλλο, πάνω στο όποιο σημειωνόταν ότι «ο φόρος κατεβλήθη», για να πείθονται οι καχύποπτοι «μπαρμπέρηδες» τού Τσάρου.
Εικόνα: https://image.freepik.com/free-vector/man-with-beard_23-2147514366.jpg
ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ & ΝΤΟΣΤΟΓΙΕΦΣΚΙ
ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΠΑΓΙΩΡΓΗΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ
lecturesbureau.gr