Ότο Χαν -Ο ιδρυτής της ατομικής εποχής

Ο Ότο Χαν (Otto Emil Hahn, 8 Μαρτίου 1879 – 28 Ιουλίου 1968) ήταν Γερμανός πυρηνικός χημικός, πρωτοπόρος της ραδιοχημείας, βραβευμένος με Νόμπελ Χημείας (1944), για τη σχάση βαρέων πυρήνων. Θεωρείται “πατέρας της πυρηνικής χημείας”.

Υπήρξε ενάντιος των εβραϊκών διώξεων του Γ’ Ράιχ και μετά τον Β’ Π.Π. αναδείχθηκε σπουδαίος ακτιβιστής κατά της διάδοσης των πυρηνικών όπλων. Ήταν ένας από τους δέκα πυρηνικούς επιστήμονες που συνελήφθησαν και τέθηκαν υπό επιτήρηση από τους συμμάχους κατά την επιχείρηση Έψιλον.
Ο Ότο Χαν γεννήθηκε στις 8 Μαρτίου του 1879 στη Φρανκφούρτη της Πρωσίας της τότε Γερμανικής Αυτοκρατορίας. Ήταν ο μικρότερος γιος του Γερμανού επιχειρηματία Έριχ Χαν και της Σαρλότ και αδελφός των Καρλ, Έινερ και Ιουλίου Χαν. Από νεαρή ηλικία έδειξε μια ιδιαίτερη κλίση στη χημεία. Έτσι ολοκληρώνοντας τις εγκύκλιες σπουδές του σπούδασε στο Πανεπιστήμιο του Μάρμπουργκ χημεία και ορυκτολογία συμπληρώνοντας τις γνώσεις του στη φυσική και φιλοσοφία φοιτώντας και στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου υπό τον καθηγητή Αδόλφο φον Μπάιερ. Ως φοιτητής συμμετείχε σε θρησκευτική αδελφότητα φοιτητών, πρόδρομη της σημερινής Αδελφότητας Νιμπελούγκια. Ολοκληρώνοντας τις σπουδές του το 1901 και τις στρατιωτικές του υποχρεώσεις επέστρεψε στο Πανεπιστήμιο του Μάρμπουργκ όπου και εργάστηκε για μια διετία ως βοηθός καθηγητής.
Επιστημονική σταδιοδρομία
Αρχικά ο Χαν είχε πρόθεση να εργαστεί στη βιομηχανία. Με αυτό κατά νου, καθώς επίσης και για να βελτιώσει τις γνώσεις του στην αγγλική γλώσσα, πήρε μια θέση στο University College του Λονδίνου το 1904, όπου εργάσθηκε στο πρωτοποριακό τότε τομέα της ραδιοχημείας υπό τον καθηγητή Σερ Ουίλιαμ Ράμσεϊ (Sir William Ramsay), γνωστού για την ανακάλυψη των αδρανών αερίων.
Το 1905, κατά τη διάρκεια έρευνας με άλατα του ραδίου, ο Χαν με τον Ράμσεϊ ανακάλυψαν μια νέα ραδιενεργή ουσία, που την ονόμασαν “ραδιοθόριο” (radiothorium) (θόριο -228), θεωρώντας την ως νέο ραδιενεργό στοιχείο. (Στην πραγματικότητα, ήταν ένα ακόμα ανεξερεύνητο ισότοπο του στοιχείου θορίου. Ο όρος ισότοπο επινοήθηκε το 1913 από τον Βρετανό χημικό Φρ. Σόντυ. Από τον Σεπτέμβριο του 1905 μέχρι το καλοκαίρι του 1906, ο Ο. Χαν επισκέφθηκε το Μόντρεαλ, Καναδά, όπου εργάστηκε υπό τον Βρετανό φυσικό Έρνεστ Ράδερφορντ (Ernest Rutherford) στο Πανεπιστήμιο ΜακΓκιλ (McGill) όπου και ανακάλυψε το θόριο C (αργότερα αναγνωρίζεται ως πολώνιο -212) και το ραδιοακτίνιο (radioactinium) (που αργότερα ταυτίστηκε ως θόριο -227 ).
Το καλοκαίρι του 1906, o Χαν επέστρεψε στη Γερμανία, κατέλαβε θέση καθηγητού ραδιενέργειας στο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου όπου συνεργάστηκε με τον Εμίλ Φίσερ (Emil Fischer). Εκεί, σε διάστημα λίγων μηνών, χρησιμοποιώντας εξαιρετικά μια πρωτόγονη συσκευή, ο Χαν ανακάλυψε το mesothorium Ι, που αποτελούσε την πρωτογενή ουσία του ραδίου (ράδιο-228) που θεωρήθηκε μεγάλης σημασίας ανακάλυψη (το ράδιο-226 ανακαλύφθηκε από το ζεύγος Κιουρί).
Την ίδια εκείνη εποχή ξεκίνησε να διδάσκει στο Πανεπιστήμιο. Η ανακάλυψη αυτή θεωρήθηκε ιδανική για χρήση στην ιατρική θεραπεία με ακτινοβολία. (Το 1914, για την ανακάλυψη του mesothorium Ι, ο Ότο Χαν προτάθηκε για πρώτη φορά υποψήφιος για το βραβείο Νόμπελ στη Χημεία από τον Αδόλφο Μπάγιερ). Στις 28 Σεπτεμβρίου 1907, ο Ο. Χαν γνωρίστηκε με την νεαρή τότε, Αυστριακή εβραϊκής καταγωγής, φυσικό Λίζε Μάιτνερ (Lise Meitner), που είχε μετακομίσει από τη Βιέννη στο Βερολίνο. Έτσι άρχισε η τριαντάχρονη συνεργασία και η δια βίου στενή φιλία μεταξύ των δύο επιστημόνων.
Παράλληλα ο φυσικός Έριετ Μπρουκς είχε παρατηρήσει μια ραδιενεργή ανάκρουση το 1904, που όμως ερμήνευσε εσφαλμένα. Ο Ότο Χαν κατάφερε, το χειμώνα του 1908-1909, να καταδείξει αυτό το ραδιενεργό περιστατικό ως ανάκρουση στο σωματίδιο άλφα εκπομπής και να το ερμηνεύει σωστά. Τότε ο φυσικός Γ. Γκέρλαχ επισήμανε τούτο ως σπουδαία ανακάλυψη για εκτεταμένες εφαρμογές. Ένα χρόνο αργότερα ο Χαν και η Μάιτνερ εφαρμόζοντας τη μέθοδο της ανάκρουσης κατάφεραν ν΄ ανακαλύψουν και να απομονώσουν τα ισότοπα: tallium – 207, tallium-208, tallium-210 και πολώνιο -214, ανοίγοντας πλέον τον δρόμο των ισοτόπων.
Το 1910 ο Ο. Χαν διορίστηκε καθηγητής, και το 1912 έγινε επικεφαλής του Τμήματος Ραδιενέργειας του νεοσύστατου Αυτοκρατορικού “Ινστιτούτου Χημείας Κάιζερ Βίλχελμ” στο Βερολίνο (όπου από το 1956 μετονομάστηκε τιμής ένεκεν σε “Μέγαρο Ότο Χαν”). Στο Ινστιτούτο αυτό παρέμεινε διευθυντής από το 1928 μέχρι το 1946. Ήδη από το 1924 Ο Ο. Χαν είχε εκλεγεί πλήρες μέλος της πρωσικής Ακαδημίας Επιστημών του Βερολίνου (τον πρότειναν οι Άλμπερτ Αϊνστάιν, Μαξ Πλανκ, Φριτς Χάμπερ, Βιλχελμ Σλενκ (Wilhelm Schlenk) και Μαξ φον Λάουε (Max von Laue).
Α’ Π.Π. – Μεσοπόλεμος
Κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Χαν κλήθηκε να υπηρετήσει στον στρατό, όπου και του ανατέθηκε, μαζί με τον Τζέιμς Φρανκ και Γκούσταβ Χερτς η ειδική μονάδα για χημικό πόλεμο, υπό τη διεύθυνση του Φριτς Χάμπερ. Η μονάδα αναπτύχθηκε, με δοκιμές σε δηλητηριώδη αέρια που παράγονται για στρατιωτικούς σκοπούς, και απεστάλη τόσο στις δυτικές όσο και στις ανατολικές γραμμές του μετώπου. Τον Δεκέμβριο του 1916, ο Χαν μετατέθηκε στην “έδρα του Ινστιτούτου της Αυτού Μεγαλειότητας” στο Βερολίνο, για συνέχιση των ερευνών του στη ραδιοχημεία. Το 1917/18 ο Χάν και η Μάιτνερ απομόνωσαν, μετά μακράς διάρκειας έρευνα, το «πρωτο-ακτίνιο». Το 1949, η Διεθνής Ένωση Καθαρής και Εφαρμοσμένης Χημείας ( IUPAC ) ονόμασε αυτό το νέο στοιχείο πρωτακτίνιο και απέδωσε την ανακάλυψη στους Χαν – Μάιτνερ.
Τον Φεβρουάριο του 1921, Ότο Χαν δημοσίευσε την πρώτη έκθεση σχετικά με την ανακάλυψη του ουρανίου Ζ (αργότερα γνωστό ως 234 Pa ), που αποτέλεσε το πρώτο παράδειγμα της πυρηνικής ισομέρειας, που επεσήμανε ο Γ. Γκέρλαχ ως ιδιαίτερα σημαντική στην πυρηνική φυσική. Σημειώνεται ότι η θεωρία της πυρηνικής ισομέρειας ερμηνεύτηκε το 1936. Για την έκθεσή του εκείνη ο Ο. Χαν προτάθηκε και πάλι για βραβείο Νόμπελ αυτή τη φορά μεταξύ άλλων και από τον Μαξ Πλανκ.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1920, ο Ο. Χαν δημιούργησε ένα νέο πεδίο της εργασίας. Χρησιμοποιώντας τη μέθοδο «εκπόρευση», που είχε αναπτύξει πρόσφατα, και την «ικανότητα εκπόρευση», ίδρυσε αυτό που έγινε γνωστό ως “Εφαρμοσμένη Ραδιοχημεία”, για την έρευνα των γενικών χημικών και φυσικο-χημικών απορροιών. Το 1933 δημοσίευσε ένα βιβλίο στα αγγλικά (και αργότερα στα ρωσικά) με τίτλο «Εφαρμοσμένη Ραδιοχημεία” , το οποίο περιέχει τις διαλέξεις που έδωσε ως επισκέπτης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κορνέλ στην Ithaca της Νέας Υόρκης το 1933.
Ανακάλυψη της σχάσης – Β’ Π.Π.
Το 1934 ο Ότο Χαν ξεκίνησε από κοινού με την Λ. Μάιτνερ και τον μαθητή και βοηθό του Φριτς Στράσμαν (Fritz Strassmann) (1902-1980), τις έρευνες επί των εργασιών του Ιταλού φυσικού Ενρίκο Φέρμι (Enrico Fermi) και της ομάδα του ο οποίος είχε ανακαλύψει τον βομβαρδισμό του ουρανίου με νετρόνια, από τον οποίο σχηματίζονται νέα ραδιενεργά προϊόντα. Στην προσπάθειά τους αυτή ανακάλυψαν ένα μεγάλο αριθμό ραδιενεργών προϊόντων μεταστοιχείωσης, τα οποία θεωρούσαν ως υπερουράνια. Εκείνη την εποχή η ύπαρξη των ακτινιδών δεν είχε ακόμη συσταθεί, και το ουράνιο λανθασμένα θεωρούταν ότι ανήκει στην 6η ομάδα στοιχείων του περιοδικού πίνακα, παρόμοιο με το βολφράμιο. Παρά ταύτα η ομάδα του Χαν στην προσπάθεια αυτή αν και οδηγήθηκε σε κάποια σοβαρά αποτελέσματα δυσκολεύτηκε να τα ερμηνεύσει.
Σημειώνεται ότι μέχρι το 1938, υπήρχε η πεποίθηση ότι τα στοιχεία με ατομικούς αριθμούς μεγαλύτερους από 92 (γνωστά ως υπερουράνια στοιχεία ) προκύπτουν όταν τα άτομο του ουρανίου βομβαρδίζεται με νετρόνια. Η Γερμανίδα χημικός Ίντα Νόντακ(Ida Noddack) πρότεινε μια εξαίρεση. Είχε προβλέψει την αλλαγή της ακολουθούμενης θεωρίας του 1938/39 στο άρθρο της που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Angewandte Chemie , Nr. 47, 1934, στην οποία πιθανολογεί πως: “Είναι κατανοητό ότι όταν βαρύ πυρήνες βομβαρδίζονται με νετρόνια οι πυρήνες αυτοί μπορεί να διασπαστούν σε αρκετά μεγάλα θραύσματα, τα οποία είναι σίγουρα ισότοπα γνωστά στοιχεία, πλην όμως δεν γειτνιάζουν των ακτινοβολημένων στοιχείων.” Κανένας όμως φυσικός ή χημικός δεν έλαβε σοβαρά τη θέση αυτή ή να επιχειρήσει πειράματα επ΄ αυτού, ούτε και η ίδια η Ι. Νόντακ. Η ιδέα ότι βαρείς πυρήνες θα μπορούσαν να διασπαστούν σε ελαφρύτερα στοιχεία θεωρήθηκε ως εντελώς απαράδεκτη.
Έτσι συνεχίσθηκε η έρευνα των πρώτων υπερουρανίων στοιχείων ακολουθώντας παρόμοια με την ομάδα 7 έως 10 στοιχεία, δηλαδή με το ρήνιο. Στη φάση αυτή η ομάδα Χαν ήταν πράγματι σε θέση να αποδείξει την παρουσία πολλαπλών ισοτόπων του τουλάχιστον τέσσερα τέτοια στοιχεία και (λανθασμένα) την αναγνώρισή τους ως στοιχεία με ατομικούς αριθμούς 93 με 96. Ήταν οι πρώτοι επιστήμονες που μέτρησαν το χρόνο ημιζωής του 239 U και να δημιουργήσει χημικά ότι ήταν ένα ισότοπο του ουρανίου, αλλά δεν ήταν σε θέση να συνεχίσει το έργο της στη λογική της κατάληξης και να εντοπίσει το προϊόν αποσύνθεσης, δηλαδή το ποσειδώνιο (το πραγματικό στοιχείο 93). Αυτό το έργο ολοκληρώθηκε τελικά από τον Έντουιν ΜακΜίλαν (Edwin McMillan) και τον Φίλιπ Άμπελσον (Philip H. Abelson) το 1940.
Στις 13 Ιουλίου 1938, ενόσω είχε ξεσπάσει ο διωγμός των Εβραίων, με τη βοήθεια και την υποστήριξη του Χαν, η Μάιτνερ φυγαδεύτηκε και μετανάστευσε στη Στοκχόλμη, ενώ ο Χαν συνέχισε να εργάζεται με τον Στράσμαν. Στα τέλη του 1938 βρήκαν στοιχεία των ισοτόπων του γαιαλκαλιμετάλλου. Το μέταλλο ανιχνεύθηκε με τη χρήση ενός οργανικού άλατος βαρίου που κατασκευάστηκε από τον Wilhelm Traube. Η εξεύρεση μιας ομάδας διμεταλλικής αλκαλικής γαίας ήταν προβληματική, διότι λογικά δεν ταίριαζε με τα άλλα στοιχεία που βρέθηκαν μέχρι σήμερα. Ο Χαν αρχικά είχε την υποψία να είναι ράδιο, που παράγεται από τη διάσπαση από δύο άλφα-σωματίδια από τον πυρήνα του ουρανίου.
Εκείνη την εποχή, η επιστημονική συναίνεση ήταν ότι ακόμη και απόσχιση δύο σωματιδίων άλφα μέσω αυτής της διαδικασίας ήταν απίθανο. Η ιδέα της μετατροπής ουρανίου σε βάριο (με την αφαίρεση περίπου 100 νουκλεονίων) θεωρήθηκε ως παράλογη. Περαιτέρω όμως βελτιώσεις της τεχνικής, οδήγησαν στο αποφασιστικό πείραμα στις 16-17 Δεκεμβρίου 1938 (η περίφημη «ράδιο-βαρίου-mesothorium- κλασμάτωση “), που παράγει αινιγματικά αποτελέσματα: όπου τα τρία ισότοπα που παράγονται δεν συμπεριφέρονται ως ράδιο, αλλά ως βάριο.
Ο Χαν περιγράφει τα αποτελέσματα σε επιστολή του προς Μάιτνερ στις 19 Δεκεμβρίου: «… είμαστε όλο και περισσότερο κοντά στο φοβερό συμπέρασμα ότι ισότοπα Ra δεν συμπεριφέρονται όπως Ra, αλλά όπως Ba …. Ίσως μπορείτε να προτείνετε κάποια φανταστική εξήγηση . Αντιλαμβανόμαστε τους εαυτούς μας ότι δεν μπορεί πραγματικά να σκάσει σε Ba».
Στην απάντησή της, η Μάιτνερ συμφώνησε ότι το συμπέρασμα του Χαν ήταν «η έκρηξη του πυρήνα ουρανίου», που ήταν πολύ δύσκολο να γίνει αποδεκτό, αλλά θεώρησε ότι είναι δυνατόν.
Στις 22 Δεκεμβρίου 1938, ο Χαν έστειλε μια χειρόγραφη αναφορά των αποτελεσμάτων των ραδιοχημικών ερευνών του στο Naturwissenschaften.
Στις 27 Δεκεμβρίου, ο Χαν τηλεφώνησε στον συντάκτη του Naturwissenschaften και ζήτησε την προσθήκη παραγράφου στο άρθρο, εικάζοντας ότι κάποια στοιχεία της ομάδας της πλατίνας που έχουν παρατηρηθεί σε ακτινοβολία ουρανίου , τα οποία είχαν αρχικά ερμηνευτεί ως υπερουράνια στοιχεία, θα μπορούσε στην πραγματικότητα να είναι το τεχνήτιο (τότε λεγόταν “μασούριο”) και κάτω μέταλλα της ομάδας της πλατίνας (ατομικούς αριθμούς 43 έως 46). Μέχρι τον Ιανουάριο του 1939 ήταν αρκετά πεπεισμένος ότι ο σχηματισμός των ελαφρών στοιχείων που συνέβαινε τον υποχρέωνε σε μια νέα αναθεώρηση του άρθρου, κατ ‘ουσίαν, αποσύροντας πρώην απαιτήσεις της παρατήρησης υπερουρανίων στοιχείων και των γειτόνων του ουρανίου.
Ως χημικός ο Χαν ήταν απρόθυμος ακόμη να προτείνει μια επαναστατική ανακάλυψη στη φυσική. Ωστόσο, η Λ. Μάιτνερ και ο ανιψιός της, ο νεαρός φυσικός Ότο Φρις (Otto Robert Frisch), στη Σουηδία, κατέληξε στο ίδιο συμπέρασμα και ήταν σε θέση να επεξεργαστεί τα βασικά μαθηματικά της πυρηνικής σχάσης – ο όρος που επινοήθηκε από τον Φρις, και ο οποίος στη συνέχεια έγινε διεθνώς γνωστός. Κατά τη διάρκεια των επόμενων μηνών, οι Μάιτνερ και Φρις δημοσίευσαν δύο άρθρα που πραγματεύονταν και πειραματικά επιβεβαίωναν την υπόθεση αυτή.
Στις 10 Φεβρουαρίου 1939 οι Χαν και Στράσμαν χρησιμοποιούν για πρώτη φορά το όνομα Uranspaltung (σχάση του ουρανίου) προβλέποντας την ύπαρξη και την απελευθέρωση των πρόσθετων νετρονίων κατά τη διάρκεια της διεργασίας της σχάσης, η οποία αποδείχθηκε ως μια αλυσιδωτή αντίδραση από Φρ. Τζόλιοτ (Frédéric Joliot) και την ομάδα του τον Μάρτιο του 1939.
Κατά τη διάρκεια του πολέμου, ο Ότο Χαν – μαζί με τους βοηθούς του εργάστηκαν στις αντιδράσεις σχάσης ουρανίου. Μέχρι το 1945 είχε καταρτίσει έναν κατάλογο από 25 στοιχεία και περίπου 100 ισότοπα των οποίων η ύπαρξη είχε αποδειχθεί.
Υπό επιτήρηση
Περί το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, το 1945, ο Ο. Χαν κρίθηκε ύποπτος επί της εργασίας στο γερμανικό πυρηνικό ενεργειακό πρόγραμμα για την ανάπτυξη ατομικού αντιδραστήρα ή παραγωγής ατομικής βόμβας. Αλλά η σύνδεσή του όπως αποδείχθηκε ήταν μόνο η ανακάλυψη της σχάσης. Δεν είχε εργαστεί για το πρόγραμμα. –
Τον Απρίλιο του 1945, ο Χαν και εννέα ακόμη κορυφαίοι Γερμανοί φυσικοί, μεταξύ των οποίων οι Βέρνερ Χάιζενμπεργκ (βραβείο Nobel Φυσικής 1932), Μαξ φον Λάουε, συνελήφθησαν από μία αποστολή της Επιχείρησης Άλσος, καλούμενη Επιχείρηση Έψιλον και εγκλείσθηκαν στο Hall Farm, κοντά στο Cambridge, (Αγγλία), για ένα εξάμηνο, από 3 Ιουλίου 1945 έως 3 Ιανουαρίου 1946. Βρισκόμενοι εκεί, οι Γερμανοί επιστήμονες πληροφορήθηκαν τη ρίψη των αμερικανικών ατομικών βομβών σε Χιροσίμα και Ναγκασάκι στις 6 Αυγούστου και στις 9 Αυγούστου του 1945.
Ο Χαν τότε έφθασε στα πρόθυρα της απελπισίας, καθώς ένιωθε ότι επειδή είχε ανακαλύψει την πυρηνική σχάση μοιράστηκε την ευθύνη για το θάνατο και τη δυστυχία των δεκάδων χιλιάδων αθώων αμάχων του ιαπωνικού λαού. Στις αρχές Ιανουαρίου 1946, στην ομάδα αυτή δόθηκε η άδεια να επιστρέψει στη Γερμανία.
Παράλληλα κατά το χρόνο της κράτησης του στο “Φαρμ Χωλ” και συγκεκριμένα στις 15 Νοεμβρίου 1945 η Βασιλική Σουηδική Ακαδημία Επιστημών ανακοίνωσε ότι στον Χαν είχε απονεμηθεί για το 1944 το βραβείο Νόμπελ Χημείας “για την ανακάλυψη της σχάσης βαρέων πυρήνων”. Η ανακοίνωση έγινε δια του τύπου επειδή ήταν αδύνατο για την επιτροπή Νόμπελ να του στείλει ένα συγχαρητήριο τηλεγράφημα. Έτσι ο Ο. Χαν έμαθε για το βραβείο του μέσω της εφημερίδας Daily Telegraph όταν και φέρεται να γιόρτασε το γεγονός με τους συγκρατούμενους συναδέλφους του στις 18 Νοεμβρίου.
Το εκπληκτικό συνέβη στις 4 Δεκεμβρίου, όταν ο Χαν “πείστηκε” από δύο απαγωγείς του να γράψει μια επιστολή προς την επιτροπή Νόμπελ αποδεχόμενος μεν το βραβείο, αλλά και δηλώνοντας ότι δεν θα ήταν σε θέση να παραστεί στην τελετή απονομής των βραβείων που ήταν προγραμματισμένη για τις 10 Δεκεμβρίου του 1945. Τελικά το βραβείο του απενεμήθη τον επόμενο χρόνο.
Επιστροφή στη Γερμανία
Μετά την απελευθέρωσή του με τους άλλους συγκρατούμενους συναδέλφους του στις 3 Ιανουαρίου του 1946 ο Ότο Χαν επέστρεψε στη Γερμανία μέσα στη θλίψη της καταστροφής. Στις 10 Δεκεμβρίου 1946, μετέβη στη Σουηδία όπου σε ειδική τελετή ο Βασιλεύς Γουσταύος Ε΄ της Σουηδίας του απένειμε το βραβείο Νόμπελ με το σχετικό μετάλλιο και δίπλωμα.
Δύο χρόνια αργότερα το 1948 εκλέχθηκε ιδρυτικός πρόεδρος του νεοσύστατου ιδρύματος Εταιρεία Μαξ Πλανκ για την Πρόοδο της Επιστήμης που ουσιαστικά ήταν η μετονομασία της μέχρι τότε “Εταιρείας Αυτοκράτωρ Βίλελμ”, λαμβάνοντας το όνομα τιμής ένεκεν του Νομπελίστα Γερμανού φυσικού Μαξ Πλανκ που είχε πεθάνει το προηγούμενο έτος. Τη θέση αυτή διατήρησε μέχρι το 1968. Στη διάρκεια αυτή εξελισσόμενος ο Ό. Χαν σε ένα από τα σημαντικότερα πρόσωπα της Δυτικής Γερμανίας των επιστημών αλλά και παγκόσμια σεβαστή προσωπικότητα αναδείχθηκε προσωπικός φίλος του πρώτου προέδρου της Ομοσπονδιακής Γερμανίας Τέοντορ Χόις. Έτσι δεν άργησε να ανακτήσει τη φήμη που απολάμβανε στην άλλοτε Εταιρία Kaiser Wilhelm.
Έχοντας αντιδράσει εξ αρχής στην ρίψη των ατομικών βομβών στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι με το χρόνο εξελίχθηκε σπουδαίος ακτιβιστής κατά της χρήσης της πυρηνικής ενέργειας για στρατιωτικούς σκοπούς χαρακτηρίζοντάς την εγκληματική πρωτοστατώντας σε πλήθος παρομοίων κινήσεων διεθνώς υπογράφοντας σχετικές διακηρύξεις και μανιφέστα κατά των πυρηνικών εξοπλισμών.
Από το 1957, ο Ο. Χαν προτάθηκε επανειλημμένα για το Νόμπελ Ειρήνης από μια σειρά από διεθνείς οργανισμούς, συμπεριλαμβανομένου του μεγαλύτερου γαλλικού συνδικάτου, της Συνομοσπονδίας Generale du Travail (CGT), πλην όμως δεν εκλέχθηκε.
Τιμές – Διακρίσεις
Ο Ότο Χαν φέρεται να παρασημοφορήθηκε για πρώτη στη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, για τη σπουδαία προσφορά του στο χημικό πόλεμο, με το Σιδηρούν Σταυρό , 1ης και 2ης τάξης, το 1915, ενώ δύο χρόνια μετά χρίστηκε ιππότης του Τάγματος των Χοεντσόλερν (1917) και του Τάγματος Αλβέρτου της Σαξονίας (1917).
Μετά τη λήξη του Β’ Π.Π. και ειδικότερα στις δεκαετίες του 1950 και 1960 όπου ο Ότο Χαν αναγνωρίστηκε παγκόσμια ως μεγάλη επιστημονική φυσιογνωμία οι διακρίσεις που έλαβε ήταν πάμπολλες. Ανακηρύχθηκε μέλος 45 Ακαδημιών και επιστημονικών εταιρειών του κόσμου καθώς και Πανεπιστημίων μεταξύ των οποίων του Καίμπριτζ, του Κολεγιακού Πανεπιστημίου και της Βασιλικής Εταιρίας του Λονδίνου, του Ανατολικού Λονδίνου και της Μπανγκαλόρ της Ινδίας, του Βατικανού, του Βερολίνου, της Βιένης, της Βοστώνης, του Βουκουρεστίου, του Γκέντιγκεν, του Ελσίνκι, της Κοπενχάγης, της Λισσαβόνας, της Μαδρίτης, του Μονάχου, της Ρώμης της Στοχόλμης κ.ά. Έπίσης έλαβε πλείστα εθνικά μετάλλεια και άλλες διακρίσεις.
Σημαντικότερες διακρίσεις που έλαβε από αρχηγούς χωρών ήταν:
Το 1952 η Γαλλία τον ανακήρυξε ιππότη του Τάγματος Μερίτ.
Το 1954 η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας του απένειμε τον Μεγαλόσταυρο Αξίας μετ’ αστέρος.
Το 1956 τιμήθηκε από τον Βασιλέα Παύλο Α’ των Ελλήνων με το Χρυσό Σταυρό του Τάγματος του Σωτήρος.
Το 1957 τιμήθηκε από την Βασίλισσα του Ηνωμένου Βασιλείου με το Τάγμα της Βρετανικής Αυτοκρατορίας.
Το 1959 ο Πρόεδρος της Γαλλίας Σαρλ ντε Γκωλ τον αναγνώρισε ανώτερο μέλος της Λεγεώνας της Τιμής.
Το 1961 ο Πάπας Ιωάννης ΧΧΙΙΙ του απένειμε το Χρυσό Μετάλλιο της Ποντιφικής Ακαδημίας Επιστημών στο Βατικανό.
Το 1966, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Λύντον Τζόνσον με πρόταση της Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας (AEC), του απένειμε στην Ουάσιγκτον το βραβείο Ενρίκο Φέρμι (από κοινού με την Λίζε Μάιτνερ και του Φριτς Στράσμαν). Αυτή ήταν η μοναδική φορά που το βραβείο αυτό απενεμήθη σε μή Αμερικανούς.
Παρά τα ανωτέρω ο Ότο Χαν αρνήθηκε την αποδοχή δύο τιμητικών διακρίσεων που έλαβαν χώρα στη διάρκεια του ψυχρού πολέμου, όταν το 1957 εξελέγη επίτιμος δημότης της πόλης του Μαγδεμβούργου, (της τότε Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας ), και το 1958 όταν εξελέγη επίτιμο μέλος της Ακαδημίας Επιστημών της ΕΣΣΔ (σήμερα Ρωσική Ακαδημία Επιστημών ) στη Μόσχα.
Ιδιωτική ζωή και το τέλος
Τον Ιούνιο του 1911, σ’ ένα συνέδριο στο Στέτιν (σήμερα Szczecin, Πολωνία) ο Ό. Χαν γνωρίστηκε με την Έντιθ Γιούνγκχανς (Edith Junghans) (1887-1968), φοιτήτρια τέχνης, κόρη υψηλόβαθμου αξιωματούχου, την οποία και νυμφεύθηκε στις 22 Μαρτίου 1913 στο Στέτιν.
Ο Ότο Χαν έχοντας ανακηρυχθεί επίτιμος πολίτης των πόλεων της Φραγκφούρτης (γενέτειράς του), της Γκέτινγκεν που διέμενε, και του Βερολίνου και έχοντας ευτυχίσει να δει το πρώτο φορτηγό πυρηνοκίνητο πλοίο της πατρίδας του φέροντας το όνομά του “NS OTTO HAHN” πέθανε στις 28 Ιουλίου του 1968.
Μία μέρα μετά το θάνατό του η Εταιρεία Μαξ Πλανκ δημοσίευσε την ακόλουθη ανακοίνωση – νεκρολογία σε όλες τις μεγάλης κυκλοφορίας εφημερίδες:
“Στις 28 Ιουλίου, στην 90η χρονιά του, ο Επίτιμος Πρόεδρος μας Ότο Χαν απεβίωσε. Το όνομά του θα καταγραφεί στην ιστορία της ανθρωπότητας ως ο ιδρυτής της ατομικής εποχής. Σε αυτόν η Γερμανία και ο κόσμος έχει χάσει ένα λόγιο που διακρίθηκε σε ίδιο βαθμό με την ακεραιότητά του και την προσωπική ταπείνωση. Η Εταιρεία Μαξ Πλανκ θρηνεί τον ιδρυτή της, ο οποίος συνέχισε τις εργασίες και τις παραδόσεις της Εταιρείας Kaiser Wilhelm, μετά τον πόλεμο, και θρηνεί επίσης έναν καλό και πολύ αγαπητό άνθρωπο, του οποίου η μνήμη του θα ζει σε όλους όσους είχαν την ευκαιρία να τον συναντήσουν. Το έργο του θα συνεχιστεί. Θα τον θυμόμαστε με βαθιά ευγνωμοσύνη και θαυμασμό.”
wikipedia