Τιβέριος Καίσαρας Αύγουστος -Άφησε πίσω του μια πλούσια αυτοκρατορία

Ο Τιβέριος (Tiberius Iulius Caesar Augustus, 16 Νοεμβρίου 42 π.Χ. – 16 Μαρτίου 37) από την Ιουλιο-Κλαυδιανή δυναστεία ήταν Ρωμαίος Αυτοκράτορας από το 14 έως το 37, ο οποίος διαδέχθηκε τον πρώτο Αυτοκράτορα, Αύγουστο.

Φωτογραφία: By Carole Raddato from FRANKFURT, Germany – Tiberius, Romisch-Germanisches Museum, CologneUploaded by Marcus Cyron, CC BY-SA 2.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=30158434

Γεννημένος ως Τιβέριος Κλαύδιος Νέρων, ανήκε στο γένος των Κλαυδίων και ήταν γιος του Τιβέριου Κλαύδιου Νέρωνα και της Λιβίας Δρουσίλλας. Η μητέρα του χώρισε τον Τιβέριο Κλαύδιο Νέρωνα και παντρεύτηκε τον Οκταβιανό, γνωστό αργότερα ως Αύγουστο, το 39 π.Χ.· η Λιβία και ο Οκταβιανός δεν απέκτησαν τέκνα και ο Τιβέριος υιοθετήθηκε από τον Οκταβιανό.

Ο Τιβέριος νυμφεύτηκε αργότερα την κόρη του Αυγούστου (από προηγούμενο γάμο εκείνου με την Σκριβωνία), την Ιουλία την Πρεσβύτερη και όταν υιοθετήθηκε από τον Αύγουστο, πήρε επίσημα το όνομα Τιβέριος Ιούλιος Καίσαρας. Οι επόμενοι Αυτοκράτορες μετά τον Τιβέριο συνέχισαν αυτή τις επιγαμίες και υιοθεσίες των απογόνων τού Οκταβιανού με το γένος των Κλαυδίων για τα επόμενα τριάντα χρόνια, με τους ιστορικούς να την ονομάζουν Ιουλιο-Κλαυδιανή δυναστεία. Σε σχέση με τους άλλους Αυτοκράτορες αυτής της δυναστείας, ο Τιβέριος ήταν θετός γιος του Αυγούστου, θείος του Κλαύδιου, μεγάλος θείος του Καλιγούλα και της Αγριππίνας της Νεότερης, μητέρας τού Νέρωνα.

Ο Τιβέριος ήταν ικανός στρατηγός και οι εκστρατείες του διασφάλισαν τα παραδουνάβια σύνορα του κράτους, ενώ ανακηρύχθηκε Αυτοκράτορας μετά τον θάνατο του Οκταβιανού το 14 μ.Χ.. Η διακυβέρνησή του χωρίζεται σε δύο περιόδους, καθώς ύστερα από τον χαμό του γιου του σταδιακά αποτραβήχτηκε από τον δημόσιο βίο και άφησε τη διαχείριση των κρατικών υποθέσεων στα χέρια της Πραιτωριανής Φρουράς και της Συγκλήτου.

Από μικρή ηλικία ο Τιβέριος εισήχθη στην αυλή τού θετού του πατέρα και άρχισε να αναμειγνύεται με τη διακυβέρνηση τού αχανούς κράτους. Από νωρίς ο Οκταβιανός τον θεωρούσε ως έναν από τους πιθανούς διαδόχους του και τον προώθησε σε διάφορα αξιώματα, ώσπου ο Τιβέριος εστάλη στην ανατολή, στα σύνορα με την Παρθία για να ακολουθήσει στρατιωτική καριέρα.

Γάμος και εκστρατείες

Το 19 π.Χ. επέστρεψε από την Ανατολή, νυμφεύτηκε την κόρη του στρατηγού Μάρκου Βιψανίου Αγρίππα, στενού φίλου τού Αυγούστου και μέχρι το 12 π.Χ. ενεπλάκη σε εκστρατείες στη Γαλατία. Ταυτόχρονα η σύζυγός του Βιψανία Αγριππίνα είχε γεννήσει τον γιο του Δρούσο Ιούλιο Καίσαρα. Ο θάνατος του πατέρα της Αγρίππα οδήγησε στο διαζύγιό τους, κατ’ εντολήν του Οκταβιανού και στο γάμο του Τιβέριου με τη χήρα του Αγρίππα, την Ιουλία την Πρεσβύτερη, μόνη κόρη τού Αυγούστου. Έτσι οι δεσμοί μεταξύ τού Οκταβιανού και των Κλαυδίων έγιναν πιο στενοί και ο Τιβέριος άρχισε να ευνοείται ως πιθανός διάδοχος του θρόνου. Προκειμένου να τον ευχαριστήσει ο Οκταβιανός, τού ανέθεσε αρμοδιότητες και αξιώματα, που παλαιότερα ανήκαν στον Αγρίππα, συμπεριλαμβανομένου του ουσιαστικού ελέγχου των ανατολικών επαρχιών.

Στο αξίωμα του Αυτοκράτορα

Όμως το 6 π.Χ. ο Τιβέριος αποσύρθηκε στο νησί της Ρόδου, πιθανώς λόγω του ατυχούς γάμου του με την Ιουλία. Ο Αύγουστος στράφηκε στους νεαρούς εγγονούς του ως μελλοντικούς διαδόχους του, τους γιους της Ιουλίας και τού Αγρίππα: τον Γάιο και τον Λούκιο, αλλά ο θάνατός τους το 4 μ.Χ. και το 2 μ.Χ. αντίστοιχα οδήγησε στην επιστροφή τού Τιβέριου στα πολιτικά πράγματα και στη σταδιακή ανέλιξή του ουσιαστικά σε συναυτοκράτορα. Όταν ο Οκταβιανός απεβίωσε το 14 μ.Χ., ο Τιβέριος συνέχισε να κυβερνά τυπικά ως διάδοχός του και στην πράξη πλέον ως μονοκράτορας. Επιχειρώντας να διατηρήσει την εικόνα τού προκατόχου του, αυτήν του απρόθυμου δημόσιου λειτουργού, αρχικά προέβαλλε προσποιητές αντιρρήσεις προς τη Σύγκλητο, όταν επρόκειτο να ανακηρυχθεί Αυτοκράτορας, αλλά τελικά αποδέχθηκε το ανώτατο αξίωμα. Ο Τιβέριος προώθησε ως διάδοχό του τον ανιψιό του στρατηγό Γερμανικό, τον οποίο υιοθέτησε. Ο Γερμανικός, μετά από μία επιτυχή καταστολή ανταρσίας στις συνοριακές λεγεώνες τού Ρήνου, η οποία κατέληξε σε προσωρινή κατάληψη και λεηλασία των περιοχών ανάμεσα στον Ρήνο και τον Έλβα ποταμό, ανέλαβε στην πράξη τον έλεγχο των ανατολικών επαρχιών, καθώς ο Τιβέριος τον προετοίμαζε ουσιαστικά για συναυτοκράτορα. Όμως ο αιφνίδιος θάνατός του το 18 μ.Χ., πιθανώς από δηλητηρίαση, διέκοψε αυτήν την πορεία των πραγμάτων. Ο Τιβέριος άρχισε να μοιράζεται την εξουσία με τον γιο εκείνου Δρούσο Καίσαρα, που τον υιοθέτησε, αλλά μετά το μυστηριώδη θάνατο του τελευταίου το 23 μ.Χ. έπαψε να ασχολείται ιδιαιτέρως με την πολιτική.

Απόσυρση στο Κάπρι

Τελικά ο Τιβέριος αποσύρθηκε το 26 σε ένα εξοχικό του κτήμα στο Κάπρι, χτυπημένος από παράνοια και κατάθλιψη, αφήνοντας τη διοίκηση τού αχανούς κράτους στη Σύγκλητο και στους γραφειοκρατικούς μηχανισμούς, που είχε στήσει ο προκάτοχός του. Μάλιστα, ασφυκτιώντας με την υπέρμετρη πολιτική ισχύ, που του παρείχε η θέση του, επιχείρησε αποτυχημένα να επαναφέρει στη Σύγκλητο τμήμα των παλαιών αρμοδιοτήτων της· οι καιροί όμως είχαν αλλάξει και οι νέοι συγκλητικοί, όχι μόνο δεν γνώριζαν πώς να κυβερνήσουν χωρίς την αυτοκρατορική εποπτεία, αλλά ακόμα και οι τάξεις τους είχαν διαφορετική σύνθεση σε σχέση με τους πρώτους χρόνους της διακυβέρνησης του Αυγούστου, αφού η παραδοσιακή συγκλητική αριστοκρατία του πρώτου αιώνα π.Χ. είχε πια παραγκωνιστεί και αντικατασταθεί από μία νέα ελίτ, ικανότερη, πιστή στο νέο πολίτευμα, η οποία είχε ρίζες στην τάξη των ιππέων της ευρύτερης Ιταλίας και μόνο για λόγους γοήτρου αναμιγνυόταν με τις παλαιές, δημοκρατικές συγκλητικές φατρίες. Εν γένει οι ιππείς, από την εποχή του Οκταβιανού ακόμη, ανέλαβαν ενεργότερο ρόλο στη διακυβέρνηση του ρωμαϊκού κράτους και συναποτελούσαν την άρχουσα τάξη μαζί με τους συγκλητικούς, την Αυλή και τους αυτοκρατορικούς απελεύθερους, ενώ η ιππική ιεραρχία εκτελεστικών αξιωμάτων διασταυρωνόταν και επικαλυπτόταν με την παραδοσιακή συγκλητική ιεραρχία. Ο Τιβέριος επίσης μετέφερε οριστικώς στη Σύγκλητο και την τελευταία αρμοδιότητα, που είχε απομείνει στις Εκκλησίες (Comitia), την τυπική εκλογή των εκτελεστικών αρχόντων.

Τρομοκρατία, Σηϊανός και Καλιγούλας

Μετά την ουσιαστική απόσυρση του Τιβέριου, επικεφαλής στη Ρώμη παρέμεινε ο συνεργάτης του Λεύκιος Αίλιος Σηιανός, αρχηγός των Πραιτωριανών. Γρήγορα ένα κλίμα τρομοκρατίας επικράτησε, καθώς ο Σηιανός, απολαμβάνοντας την απόλυτη εμπιστοσύνη του Αυτοκράτορα, εξαπέλυσε προγραφές κατά συγκλητικών και ιππέων, οι οποίοι μπορούσαν να απειλήσουν την εξουσία του, κατάσχοντας ταυτόχρονα την περιουσία τους. Φαίνεται, ότι ο Σηιανός άρχισε να σχεδιάζει την ανατροπή τού Τιβέριου και την ανακήρυξη του ιδίου σε αυτοκράτορα μέσω της εισχώρησής του στο γένος των Κλαυδίων. Ο Τιβέριος όμως αντιλήφθηκε τη συνωμοσία και το 31 π.Χ. ο Σηιανός εκτελέστηκε, με αποτέλεσμα νέες, ακόμη πιο απηνείς διώξεις, κατασχέσεις και δίκες, οι οποίες στρεφόταν κατά των υποστηρικτών του αυτή τη φορά. Αυτή η περίοδος της τρομοκρατίας αμαύρωσε τη φήμη του Τιβέριου, ιδιαιτέρως μεταξύ της τάξης των συγκλητικών, ενώ η απομόνωσή του στο Κάπρι έγινε περίπου απόλυτη. Δεν έλαβε σχεδόν κανένα μέτρο για να εξασφαλίσει την ομαλή διαδοχή του και τελικώς απεβίωσε το 37, σε ηλικία 79 ετών. Με τη διαθήκη του κληροδοτούσε τα αξιώματά του από κοινού στον εγγονό του Τιβέριο Γέμελλο και τον γιο τού Γερμανικού Γάιο Καλιγούλα, αλλά αμέσως ο Καλιγούλας εκτέλεσε τον Γέμελλο και έμεινε μονοκράτορας.

Παρά την τρομοκρατία του δευτέρου μέρους τη βασιλείας του, ο Τιβέριος άφησε πίσω του ένα πλούσιο κράτος, ενώ προώθησε τη συνοχή και την ασφάλεια της Αυτοκρατορίας, αντί να εμπλακεί σε επεκτατικούς πολέμους.

Οικογένεια

Νυμφεύτηκε πρώτα το 19 π.Χ. τη Βιψανία Αγριππίνα, κόρη τού Μάρκου Βιψανίου Αγρίππα και της Πομπωνίας Καικιλίας Αττικής και είχε τέκνα:

Δρούσος Ιούλιος Καίσαρας 14 π.Χ.-23 μ.Χ., διάδοχος. Γιος του ήταν ο:
Τιβέριος Γέμελλος 19 μ.Χ.-37/38

Το 11 π.Χ. διαζεύχθηκε την Αγριππίνα και έκανε δεύτερο γάμο με την Ιουλία την Πρεσβύτερη, κόρη τού Οκταβιανού Αυγούστου και της Σκριβωνίας· δεν απέκτησε απογόνους.

Υιοθέτησε τον ανιψιό του Γερμανικό, αλλά επειδή απεβίωσε το 19 μ.Χ., υιοθέτησε τον γιο εκείνου Δρούσο Καίσαρα, που όμως και αυτός απεβίωσε το 33 μ.Χ.. Τελικά τον διαδέχθηκε ο μικρανιψιός του Γάιος Καλιγούλας.

wikipedia