Το μέλλον της Λιβύης και η ευρωπαϊκή διπλωματία

Έκρυθμη είναι η κατάσταση στη Λιβύη μετά και την προέλαση του λεγόμενου «Εθνικού Λιβυκού Στρατού» στην Τρίπολη. Η ΕΕ αναγνωρίζει επίσημα μόνο την κυβέρνηση εθνικής ενότητας, ωστόσο η στάση της Γαλλίας γεννά αμφιβολίες.

Στην εξωτερική πολιτική κάθε λέξη μετράει γι αυτό έχει ενδιαφέρον να παρατηρεί κανείς όχι μόνο τι λέγεται αλλά και τι δεν λέγεται.
Αρχές Απριλίου προέλασε ο λεγόμενος «Εθνικός Λιβυκός Στρατός» (ΕΛΣ) υπό τον στρατάρχη Χαλιφά Χαφτάρ μέχρι την Τρίπολη, όπου έχει την έδρα της η αναγνωρισμένη από τη διεθνή κοινότητα «Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας». Η Φεντερίκα Μογκερίνι, η ύπατη εκπρόσωπος της ΕΕ για Θέματα Εξωτερικής Πολιτικής, αναφέρθηκε έτσι στη νέα κατάσταση που διαμορφώνεται στη Λιβύη με γραπτή ανακοίνωση. Αποκάλεσε τις επιθέσεις του «Εθνικού Λιβυκού Στρατού» κίνδυνο για την ασφάλεια των πολιτών, όπως και για την ειρηνευτική διαδικασία που έχει ξεκινήσει υπό τον ΟΗΕ.
Η Φ. Μογκερίνι κάλεσε όλα τα εμπλεκόμενα μέρη σε κατάπαυση του πυρός αλλά απέφυγε καταρχήν να αναφέρει ευθέως το όνομα του στρατάρχη Χαφτάρ –κάτι που έκανε όμως αργότερα σε ομιλία της στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στο Στρασβούργο.
Η αμφιλεγόμενη στάση της Γαλλίας
Γιατί όμως η ΕΕ στην επίσημη γραπτή ανακοίνωση δεν αναφέρθηκε ρητά στον στρατηγό Χαφτάρ; Ήδη έχουν γραφτεί πολλά επ´ αυτού και λέγεται ότι η Γαλλία μπλόκαρε στην ουσία την ονομαστική αναφορά στον Χαφτάρ.
Ο πρώην στρατηγός του λιβυκού στρατού και επικεφαλής του λεγόμενου «Εθνικού Λιβυκού Στρατού» θεωρείται υπεύθυνος για το διχασμό στη Λιβύη μετά τον εμφύλιο του 2014, διότι δεν αναγνωρίζει την κυβέρνηση εθνικής ενότητας της Τρίπολης. Παρότι ο ΕΛΣ και ο Χαφτάρ δεν έχουν ουδεμία νομιμοποίηση, το 2017 ο πρόεδρος της Γαλλίας Εμμανουέλ Μακρόν σε μια προσπάθεια διπλωματικής προσέγγισης προκειμένου να εξευρεθεί λύση στη λιβυκή κρίση κάλεσε τόσο εκπροσώπους της κυβέρνησης της Τρίπολης υπό τον πρωθυπουργό Φαγιέζ Αλ Σαράτζ όσο και τον Χαλιφά Χαφτάρ για εμπιστευτικές συνομιλίες στο Παρίσι. Η διπλωματική επιτυχία του Μακρόν συνίστατο στο ότι οι δυο πλευρές συμφώνησαν τότε στη διεξαγωγή εκλογών, κάτι που δεν έχει γίνει μέχρι σήμερα.
Η Γαλλία άλλωστε φέρει ειδική ευθύνη απέναντι στη Λιβύη, γιατί βρισκόταν πίσω από τη στρατιωτική επέμβαση του 2011, η οποία οδήγησε στην πτώση του Μουαμάρ Καντάφι και βύθισε στη συνέχεια τη χώρα στο χάος.
Μετά τον Μακρόν, ο Χαφτάρ συνάντησε και άλλους ξένους πολιτικούς. Στο μεσοδιάστημα κατάφερε να διευρύνει τα ερείσματά του και να αυξήσει τους υποστηρικτές του –ίσως χάρη σε ρωσική οικονομική στήριξη ή βοήθεια από χώρες του Κόλπου. Πρόσφατα έγινε γνωστό επίσης ότι έχει θέσει υπό τον έλεγχό του σημαντικές περιοχές με κοιτάσματα πετρελαίου στο νότιο τμήμα της χώρας. Για τη Γαλλία δεν έχει σημασία όμως μόνο το πετρέλαιο. Βαρύνουσα γεωστρατηγική σημασία έχουν και τα νότια σύνορα της Λιβύης, δεδομένου ότι συνορεύει με πρώην γαλλικές αποικίες, τον Νίγηρα και το Τσαντ. Εάν η Γαλλία θεωρήσει ότι ο Χαφτάρ έχει περισσότερες πιθανότητες να σταθεροποιήσει την κατάσταση στη Λιβύη, τότε η υποστήριξή του φαίνεται ίσως λογική.
Εντούτοις επισήμως τουλάχιστον η Γαλλία τηρεί ακόμη διαφορετική στάση. Το Μέγαρο των Ηλυσίων με πρόσφατη ανακοίνωσή του δηλώνει την υποστήριξή της Γαλλίας στην «νόμιμη κυβέρνηση του πρωθυπουργού Φαγιέζ Αλ Σαράτζ και τη διαμεσολάβηση του ΟΗΕ». Ωστόσο πολλοί, μεταξύ των οποίων και εκπρόσωποι της κυβέρνησης Αλ Σαράτζ στην Τρίπολη δυσκολεύονται να το πιστέψουν.
Τι πρέπει να κάνει η Γερμανία;
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την κατάσταση στη Λιβύη επιδεικνύει και η Ιταλία, ως βόρειος γείτονας της αφρικανικής χώρας, ενώ ο υπ. Εσωτερικών Ματέο Σαλβίνι κατηγορεί τη Γαλλία για τη στάση της. Τι πρέπει όμως να κάνει η Γερμανία σε αυτό το πλαίσιο, δεδομένου ότι την περίοδο αυτή έχει και την εκ περιτροπής προεδρία του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ; Σύμφωνα με τον εκπρόσωπο της Κ.Ο. των Πρασίνων για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής Ομίντ Νουριπούρ «η γερμανική κυβέρνηση πρέπει να κάνει τα πάντα για να φέρει τους Ιταλούς και τους Γάλλους σε κοινή γραμμή πλεύσης». Εκτιμά επίσης ότι η Γαλλία πρέπει να κατανοήσει ότι εντός της ΕΕ υπάρχει ανάγκη για εξισορρόπηση των επιμέρους συμφερόντων.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ήδη την προηγούμενη εβδομάδα, τη Μεγάλη Πέμπτη των Καθολικών, το Συμβούλιο Ασφαλείας συνεκλήθη για την κατάσταση στη Λιβύη, χωρίς ωστόσο να λάβει κοινή απόφαση, όχι όμως λόγω της Γαλλίας αλλά εξαιτίας του βέτο που προέβαλαν Ρωσία και ΗΠΑ.
dw