Υπό κανονικές συνθήκες, με την είδηση ότι όσοι διαδίδουν fake news, θα στέλνονται στο εισαγγελέα θα έπρεπε να ασχοληθεί ένας Marx. Οχι ο γνωστός, αλλά ο Groucho Marx.
Από τον Γιώργο Πλειό
«δημοκρατία»
Oμως σε συνθήκες διαφαινόμενης αυταρχικής διαταραχής μάλλον πρέπει να «πιάσει δουλειά» ο πρώτος. Το άρθρο 191 του Ν. 4619/2019 προβλέπει τη δίωξη όσων διαδίδουν ψευδείς ειδήσεις. Πρέπει να είναι κάποιος είτε αδαής είτε κακόβουλος είτε λάτρης του αστυνομικού κράτους για να ταυτίζει τα fake news με τις ψευδείς ειδήσεις ώστε να αποτελέσουν αντικείμενο αστυνομικής δίωξης. Iσως για αυτό ο όρος στη χώρα μας χρησιμοποιείται στην αγγλική του εκδοχή, ώστε καθείς να μπορεί να τον απευθύνει μειωτικά κατά το δοκούν.
Λοιπόν, τα fake news δεν είναι ψευδείς ειδήσεις, αλλά ψευδεπίγραφες. Οι ψευδείς ειδήσεις είναι πλήρως παραποιημένες ειδήσεις. Είναι «ειδήσεις» στις οποίες το γεγονός που περιγράφεται είναι επινοημένο, αν και κάποιες παράμετροι, όπως πρόσωπα, τόποι κ.λπ., μπορεί να είναι πραγματικές. Στις ψευδεπίγραφες ειδήσεις το γεγονός είναι, λιγότερο ή περισσότερο, πραγματικό. Δηλαδή μπορεί να έχουν υποστεί παραποίηση τα πρόσωπα που μετέχουν, ο τόπος ή/και ο χρόνος του γεγονότος κ.ά. Είναι δηλαδή μια βαθμίδα παραποίησης. Οι ψευδείς ειδήσεις είναι η απόλυτη παραποίηση, οι ψευδεπίγραφες μερική παραποίηση, ώστε να ανταποκρίνονται τα γεγονότα στην άποψη του συντάκτη τους.
Ως εκ τούτου, το φαινόμενο είναι πολύ ευρύ και εκτείνεται από την παραποίηση των πραγματικών γεγονότων μέχρι τις μη αποδεκτές, στη σύγχρονη κοινωνία, απόψεις του κόσμου. Οπως «εικόνες που δακρύζουν», «σταυρός που θεραπεύει τον καρκίνο», «η Γη είναι επίπεδη» κ.ο.κ. Το πρόβλημα με τις ψευδεπίγραφες ειδήσεις (fake news) δεν είναι τα γεγονότα αλλά οι απόψεις για αυτά τις οποίες εκφράζουν κάποιοι. Οι ψευδεπίγραφες ειδήσεις είναι προβολή και αναπαραγωγή στερεοτύπων και προκαταλήψεων. Κι αυτές με τη σειρά τους γίνονται κύριο όχημα κατανόησης του κόσμου από ευρέα κοινωνικά στρώματα, ιδιαίτερα αυτά που βρίσκονται σε δυσμενή κοινωνική θέση (υλικά, κοινωνικά, πολιτιστικά) ως αποτέλεσμα του διευρυμένου ταξικού χάσματος σε όλη την έκταση αγαθών και δικαιωμάτων, και παγκόσμια.
Με άλλα λόγια, όποιος σπέρνει ανέμους θα θερίσει θύελλες. Οποιος αυξάνει την ταξική και κοινωνική ανισότητα, τον αποκλεισμό και την κοινωνική – πολιτισμική περιθωριοποίηση με οικονομικά, τεχνικά ή πολιτικά μέσα το λιγότερο που θα λάβει είναι ψευδεπίγραφες ειδήσεις. Κι αυτό δεν είναι το χειρότερο. Το χειρότερο είναι οι συμπεριφορές που αυτές θα γεννήσουν, όπως ήδη διαφαίνεται. Και όλοι οι εισαγγελείς και οι αστυνομίες του κόσμου δεν μπορούν να το σταματήσουν αυτό. Μόνο η κοινωνική αλλαγή. Γι’ αυτό και ο γνωστός Marx έχει ήδη πιάσει δουλειά.
*Καθηγητής Επικοινωνίας και ΜΜΕ ΕΚΠΑ, μέλος ΕΣΡ