Ας ακολουθήσουμε την κοινή λογική
Γράφει ο Νικόλαος Ηλ. Μουτσόπουλος
Πριν αποφασίσουμε για την συλλογή των γνώσεων που χρειάζεται η κάθε βαθμίδα της παιδείας και αναρωτηθούμε πιο είναι το επίκτητο βασικό εργαλείο που θα πρέπει να αποκτήσει εξ αρχής ο εκπαιδευόμενος για την καλύτερη κατανόηση των πάσης φύσεως εννοιών, αξιών, επιστημών και την ανάπτυξη της κριτικής του σκέψης, θα συμφωνήσουμε ότι είναι η καλή γνώση της γλώσσας.
Πρωτοβάθμιος.
Ο σχεδιασμός λοιπόν της παιδείας πρέπει να ξεκινά με την όσο το δυνατόν καλύτερη εκμάθηση της γλώσσας μας τόσο στην σύγχρονη καθομιλουμένη, όσο και στην αρχαιότερη έκφρασή της, ώστε να κατανοηθεί καλύτερα η διαχρονική της πορεία και οι σταθεροί εννοιολογικοί κώδικες που αυτή περιέχει.
Παράλληλα με την εξασφάλιση της επαρκούς γλωσσικής υποδομής, η οποιαδήποτε γνώση πρέπει να διοχετεύεται ως ουσία και όχι ως ακριβής ομοιόμορφη αποστήθιση από ένα και μοναδικό κείμενο. Αυτό δίνει την δυνατότητα στους εκπαιδευτικούς να αναπτύξουν την προσωπική εκπαιδευτική τους ικανότητα μετάδοσης γνώσεων και στους εκπαιδευόμενους να αφομοιώσουν την ουσία της γνώσης πιο σφαιρικά, από περισσότερα του ενός εγκεκριμένα κείμενα, ν’ αναπτύξουν την κριτική τους σκέψη και την προσωπική εκφραστική τους δυνατότητα.
Άρα το δεύτερο βασικό εργαλείο σωστής μάθησης που πρέπει να αναπτύξουν οι εκπαιδευόμενοι, είναι η κριτική σκέψη στο υψηλότερο επίπεδο που η φυσική διανοητική υποδομή του κάθε μαθητή επιτρέπει. Έτσι ο εκπαιδευόμενος αποκτά μια γενικότερη αντίληψη των πραγμάτων, αποδεκτή από τον ίδιο, μέσα στην οποία θα μπορεί να εντάσσει πλέον πιο λειτουργικά γι’ αυτόν, τις οποιεσδήποτε σχολικές γνώσεις. Αυτό του δίνει την επί πλέον δυνατότητα καλύτερων επιλογών σε κοινωνικό και αργότερα σε επαγγελματικό επίπεδο.
Δευτεροβάθμιος.
Διανύουμε μια εποχή στην οποία το ζητούμενο δεν είναι πλέον η εξεύρεση νέων πληροφοριών, όσο η επιλογή των σημαντικότερων από αυτές που φθάνουν σήμερα με υψηλή συχνότητα από πολλά κέντρα, η επαλήθευση της αξιοπιστίας τους, η αξιολόγηση των αιτίων τους και η διαχείρισή τους στην γνωστική συλλογή και την αντίληψη του πολίτη. Οι νέες τεχνολογίες με τις οποίες έχει ήδη συνδεθεί μεγάλο μέρος των εκπαιδευομένων, τους προσφέρουν επί πλέον γνωστικές δυνατότητες που καθιστούν όμως ακόμα πιο αναγκαία την ανάπτυξη της κριτικής τους ικανότητας.
Παρ’ όλα τα εντυπωσιακά επιτεύγματα που η τεχνολογία σήμερα μας προσφέρει στις εξειδικευμένες θετικές επιστήμες, δεν εξασφαλίζει κατ’ ανάγκην μια ευρύτερη πολιτιστική θεώρηση όλων των θετικών αρχών και αξιών που έχει ανάγκη να γνωρίζει ο εκπαιδευόμενος ήδη από την πρώτη και δεύτερη βαθμίδα.
Αν λοιπόν πρέπει να αναζητήσουμε στην παγκόσμια βιβλιογραφία ένα συνολικό σύστημα αρχών και αξιών διαχρονικά καταξιωμένο διεθνώς, με καθοριστική συμμετοχή στην ανάπτυξη της ερευνητικής και κριτικής σκέψης, δεν θα βρούμε τίποτε πιο αντιπροσωπευτικό από τα κείμενα της κλασσικής αρχαιότητας, που αποτελούν επί πλέον βασικό πολιτιστικό μας στοιχείο και όχι μόνο, αφού ενέπνευσαν τις μεγαλύτερες προσωπικότητες της δυτικής διανόησης να δημιουργήσουν κατ’ αρχήν την αναγέννηση της Ευρώπης πάνω σ’ αυτές τις αξίες και εν συνεχεία την εξελικτική πολιτιστική πορεία ολόκληρης της δύσης.
Η Ελληνική γραμματεία δεν είναι ένα άχρηστο μουσειακό είδος για όσους μαθητές προτίθενται ν ακολουθήσουν στην τριτοβάθμιο θετικές επιστήμες. Η ενσωματωμένη ιστορία, οι αξίες που περιέχει, οι φιλελεύθεροι θεσμοί που επέτρεψαν να εκφραστεί το ανεξάρτητο και ερευνητικό πνεύμα των Ελλήνων επί παντός του επιστητού και το επίτευγμα της ουσιαστικής δημοκρατίας που μας κληρονόμησαν, έχουν πρωτεύουσα θέση και δυναμική στα ενδιαφέροντα κάθε ανθρώπου.
Βέβαια η Ελληνική αρχαιότητα δεν επαναλαμβάνεται σήμερα. Ούτε ταιριάζει με το πνεύμα της η στασιμότητα στην οποιαδήποτε παράδοση όσο σημαντική κι’ αν ήταν,
αλλά η συνεχής αναζήτηση πιο βελτιωμένων απαντήσεων σε παλαιά και νέα ερωτήματα που εν των τω μεταξύ προκύπτουν.
Ήταν μια κορυφαία στιγμή στην πολιτιστική πορεία της ανθρωπότητας και παραμένει μια νοσταλγία στην σκέψη κάθε ελεύθερα σκεπτόμενου και δημιουργικού ανθρώπου.
Θα πρέπει ωστόσο να πατήσουμε γερά επάνω της όπως έκανε όλος ο δυτικός κόσμος. Να διαφυλάξουμε τις κεντρικές αξίες και τα θεσμικά επιτεύγματα με κυρίαρχο την ουσιαστική ελευθερία έκφρασης όλων των πολιτών. Να απελευθερώσουμε την σκέψη των νέων από θολές μηδενιστικές ή ολοκληρωτικές ιδεολογίες που δεν αντέχουν μια δημοκρατική αντιπαράθεση απόψεων και γι’ αυτόν κυρίως τον λόγο, την θεωρούν εμπόδιο στην επιβολή του μονολόγου τους και την διαβάλλουν. Τότε οι νέοι, ελεύθεροι από ολοκληρωτικές ανελεύθερες προκαταλήψεις του πρόσφατου παρελθόντος, θα οδηγηθούν πάλι στην παγκόσμια πολιτιστική πρωτοπορία, εκεί που οφείλουν να ανήκουν.
Σαφέστατα λοιπόν η γενική παιδεία τουλάχιστον στην πρώτη και δεύτερη βαθμίδα, δίνει πιο ολοκληρωμένη υποδομή στον εκπαιδευόμενο, αναπτύσσει καλύτερα την κριτική του ικανότητα και συνεπώς του παρέχει περισσότερες δυνατότητες επαγγελματικής προσαρμογής κατά την διάρκεια της ζωής του. Παραπέμπουμε λοιπόν την όποια εξειδίκευση στην τριτοβάθμια.
Τριτοβάθμιος.
Η Τρίτη βαθμίδα εκπαίδευσης, κατ’ εξοχήν χώρος της ελεύθερης σκέψης, της πλουραλιστικής και αντικειμενικής πληροφόρησης οποιουδήποτε πολιτιστικού ή πολιτικού προτύπου με διαλεκτική σύγκριση επιχειρημάτων μεταξύ τους ώστε να επιλέγεται και όχι να επιβάλλεται, των θετικών επιστημών και της έρευνας, οφείλει να βρίσκεται σε άμεση σύνδεση και συνεργασία με την κοινωνία, την ιδιωτική οικονομία, την παραγωγή, τις εφαρμοσμένες τεχνολογίες, τα ιδιωτικά ερευνητικά κέντρα και παντός είδους ιδιωτικούς φορείς που ενδιαφέρονται για την παιδεία και τα στελέχη της. Ως εκ τούτου η πανεπιστημιακή εκπαίδευση δεν είναι δυνατόν να σχεδιάζεται και να διοικείται αποκλειστικά από την κεντρική διοίκηση. Αυτή είναι μια ολοκληρωτική και γι’ αυτό αναποτελεσματική αντίληψη που πλήττει την ελεύθερη πλουραλιστική επιλογή των πολιτών. Πρέπει να αφήνει ευρύχωρο πεδίο ανάπτυξης και στην ιδιωτική πρωτοβουλία να επιχειρήσει την προσφορά της στην ανώτατη παιδεία. Η άμυλα μεταξύ των δύο πλευρών σίγουρα θα αναβαθμίσει την ποιότητα της παρεχόμενης τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.
(Η Παιδεία αναλυτικότερα, ο τομέας Πολιτισμού, ο τομέας της Οικογένειας και ο Αθλητισμός αναφέρονται εκτενώς στην τρίτη ενότητα του βιβλίου).
