Το Τριώδι της Σκύρου

“Ένα μέγιστο ιστορικοθρησκευτικό μνημείο από τη λατρεία του Κρόνου, που ζει και βασιλεύει στις μέρες μας.
Η Σκύρος θεματοφύλακας πανάρχαιων θρησκευτικών τελετουργιών. Το άλυτο μέχρι σήμερα πρόβλημα της προέλευσης και σημασίας του καρναβαλιού, παίρνει ιστορικές διαστάσεις και λύνεται ένα από τα σημαντικότερα κεφάλαια της πρωτοϊστορίας μας”.
Οι Σκυριανές αποκριές, οργανώνονται και γιορτάζονται με τριπλό χαρακτήρα και περιεχόμενο.
Το ένα σκέλος καλύπτουν οι παραδοσιακές εκδηλώσεις των μεταμφιεσμένων σε “Γέρους”, “Κορέλες” και “Φράγκους” που καθιστούν το Σκυριανό καρναβάλι ένα από τα περισσότερο εντυπωσιακά και ενδιαφέροντα της χώρας από άποψη ενδυματολογική, λαογραφική, ιστορική, εθνολογική και θρησκειολογική επειδή διατηρεί πολλά από τα τυπικά στοιχεία του αρχέγονου καρναβαλιού, τόσο στις μεταμφιέσεις των εορταστών όσο και στο τυπικό της διεξαγωγής και στις ονομασίες των πρωταγωνιστών του, παρά την παραφθορά που έχουν υποστεί με το πέρασμα των αιώνων.
Το δεύτερο σκέλος, εξίσου αξιόλογο και ενδιαφέρον με το πρώτο αν και τελείως διαφορετικό, αποτελούν οι πρόχειρες υπαίθριες θεατρικές παραστάσεις και απαγγελίες σατυρικών στίχων από ερασιτέχνες ποιητές και ηθοποιούς. Οι σατυρικές αυτές παραστάσεις μας οδηγούν κατευθείαν στις ρίζες της Σάτιρας, όνομα προερχόμενο απ τον ίδιο τον Σάτυρο, τον τοτεμικό θεοποιημένο Τράγο γνωστό και με τα ονόματα Κρόνο και Πάνα στους Έλληνες και Σατούρνους στους Ρωμαίους, το μεγάλο θεό της πριν απ’ το Δωδεκάθεο εποχής.

Το τρίτο μέρος  είναι η Καθαρά Δευτέρα, η μεγαλύτερη λαϊκή εορτή των Σκυριανών που αποτελεί και το πανηγυρικό κλείσιμο της  πανάρχαιας γιορτής του Τριώδιου. Όλο τούτο το θαυμάσιο εορταστικό και τελετουργικό τρίπτυχο, στο οποίο συμμετέχει το σύνολο των Σκυριανών, συνθέτει το ΤΡΙΩΔΙ ΤΗΣ ΣΚΥΡΟΥ.
Το Τριώδι της Σκύρου, όπως θεωρώ πως είναι σωστότερο να ονομάζεται αυτή η τρισυπόστατη, παλλαϊκή εορτή κι όπως την αποκαλούνε ακόμα οι παλαιότεροι Σκυριανοί, είναι γνήσιο κατάλοιπο της πανάρχαιας λατρείας του Κρόνου. Οι εκδηλώσεις που γίνονται σήμερα δεν είναι παρά επιβίωση των αρχαιότατων τελετουργιών, γνωστών με τα ονόματα Κρόνια για τους Έλληνες και Σατουρνάλια για τους Ρωμαίους.
Τριώδι, Τραγώδιο και Τραγωδία, δεν είναι παρά ωδή στον Τράγο, τον μεγάλο γνωστό μας τραγόμορφο και τραγοπόδαρο τοτεμικό θεό Πάνα, γνωστό και με το όνομα Κρόνος και Σατούρνους ή Σάτυρος που κυριαρχούσε επί αιώνες και χιλιετίες, στην πριν το Δωδεκάθεο εποχή.
Η λέξη Τριώδι ή Τριώδιον, αν και επισήμως ετυμολογείται ότι σημαίνει τρεις ωδές, εν τούτοις, ηχητικά μοιάζει πολύ με το τραώδιο, τραγώδιο, τραγούδι και κατ’ επέκταση με την τραγωδία. Επειδή το τριώδι εννοιολογικά ταυτίζεται με τις αποκριές και εφ’ όσον αυτές συνδέονται τόσο πολύ με τον τράγο, το Τριώδι ή Τριώδιο θεωρώ πως είναι πολύ πιθανό να ταυτίζεται με το τραγώδιο, την ωδή προς τον τράγο, απ’ την οποία προέρχεται η τραγωδία.
ΤΟ ΔΡΩΜΕΝΟ ΓΕΡΟΥ ΚΟΡΕΛΑΣ
Από την αρχή του Τριώδιου, με έξαρση κατά τις εβδομάδες της Κρεοφάγου και της Τυρινής, ένα περίεργο θέαμα συναντά κανείς καθημερινά στον κεντρικό δρόμο της αγοράς και στα σοκάκια της χώρας της Σκύρου. Όμιλοι μεταμφιεσμένων, από 3 έως 5 συνήθως άτομα, περιέρχονται στο χωριό, δίνοντας με την παρουσία τους έναν τόνο χαράς και μυστηριακού μεγαλείου, ιδιόμορφο, που στις μέρες μας, μονάχα στη Σκύρο συναντιέται.
Πρόκειται για τους πρωταγωνιστές του σκυριανού καρναβαλιού, που σε κανένα άλλο μέρος της Ελλάδας δεν γιορτάζεται με τόση ζωντάνια, τόσο μεγάλη συμμετοχή του λαού και πουθενά αλλού δεν παρουσιάζει τόσο ξεχωριστό ενδιαφέρον, εξαιτίας της μυστηριακής μεταμφίεσης των εορταστών. Ο όμιλος αποτελείται βασικά από τρεις τύπους μεταμφιεσμένων:
Ο κορυφαίος του ομίλου, ονομαζόμενος “Γέρος”, είναι ντυμένος στο πάνω του μέρος με μαλλιαρή μαύρη κάπα, ίδια με προβιά τράγου, φορτωμένος στη μέση του με 50-80 κουδούνια του κοπαδιού, και στο πρόσωπο φοράει μάσκα από προβιά μικρού γιδιού.

Από τη μέση και κάτω φορεί το τσοπάνικο πανωβράκι, τις τροχαδόκαλτσες και στα πόδια του τα υποδήματα των Σκυριανών χωρικών, τα παραδοσιακά “τροχάδια”. Προχωρεί με ρυθμικούς βηματισμούς, κρατώντας στο χέρι του το τσοπάνικο στραβοράβδι και κουνώντας τη μέση του, έτσι ώστε τα κουδούνια, που είναι περασμένα σ αυτή να δίνουν ήχους φοβερούς, αλλά ρυθμικούς και εναλλασσόμενους. Κατά διαστήματα στέκεται, και τότε το κούνημα του κορμιού του είναι διαφορετικό, όπως και οι ήχοι των κουδουνιών.
Ο “Γέρος”, όπως λέγεται αυτός ο μεταμφιεσμένος που είναι η κυρίαρχη μορφή του Τριώδιου, συνοδεύεται συνήθως από άλλο νέο, ντυμένο με σκυριανή γυναικεία φορεσιά, αλλά με τροχαδόκαλτσες και τροχάδια ενώ το πρόσωπό του είναι σκεπασμένο με μάσκα ίδια με του ” Γέρου”, από τομάρι μικρού κατσικιού. Αυτός ονομάζεται “Κορέλα” και κρατάει στο χέρι ένα μαντήλι, που το κουνά χορεύοντας γύρω από το “Γέρο”, όταν τούτος προχωρά ή στέκεται και τραγουδά τον ξεχωριστό αποκριάτικο σκοπό που έχει το όνομα της (της Κορέλας), όταν ο Γέρος στέκεται για να ξεκουραστεί, σείοντας πάντοτε τα κουδούνια του. Κορέλα είναι η κορούλα, η κόρη.

Ο “Φράγκος”, το τρίτο μέλος του ομίλου, είναι πρόσωπο κωμικό: φορά ευρωπαϊκό παντελόνι, μάσκα τυχαία, έχει ένα μεγάλο κουδούνι στο πίσω μέρος της μέσης του, κρατά ένα κοχύλι στο χέρι, το γνωστό στους ναυτικούς σαν “μπουρού” το οποίο φυσά διαρκώς και κουνιέται ασταμάτητα πειράζοντας τους θεατές που στέκουν από τη μια κι απ’ την άλλη πλευρά των δρόμων, παρακολουθώντας το θέαμα.
Όταν η ομάδα του Γέρου, της Κορέλας και του Φράγκου περιέλθει στους δρόμους και τελειώσει τις επισκέψεις της στα συγγενικά και φιλικά σπίτια, όπου πηγαίνει για να ξεκουραστεί και να κεραστεί, ανεβαίνει πάντα στο μοναστήρι του Αγίου Γεώργιου. Εκεί, αφού προσκυνήσει την εικόνα του πολιούχου του νησιού, χτυπά χαρούμενα την καμπάνα της εκκλησιάς του θέτοντας έτσι, πανηγυρικά και επίσημα τέρμα στη διασκέδαση. Ύστερα, ο καθένας γυρνά στο σπίτι του και αφού βγάλει τα ρούχα του μασκαρέματος, κάθεται στο οικογενειακό τραπέζι που τον περιμένει.
Τα παιδιά γιόρταζαν ως πριν λίγα χρόνια ακόμα με τον δικό τους τρόπο, έχοντας ξεχωριστή αμφίεση. Ξερίζωναν το φυτό “καρώνα”, κατόπιν έδεναν τα φύλλα του με λεπτό σκοινί και περιζώνονταν μ’ αυτά, αντί για κουδούνια, κρατώντας στο χέρι τους το όμοιο με κέρατο βλαστάρι του φυτού. Άλλα πάλι φορούσαν στη μέση τους κέρατα που φρόντιζαν να τα μαζεύουν από πριν. Τα τελευταία όμως χρόνια και τα μικρά παιδιά συμμετέχουν ισότιμα μαζί με τους μεγάλους στις εορτές, ντυμένα κι αυτά με τον ίδιο πανομοιότυπο τρόπο.
Παλαιότερα, εκτός από τα τρία αυτά μεταμφιεσμένα πρόσωπα, άλλοι νέοι της Σκύρου ντύνονταν “Νυφάδες”, που σε αντίθεση με όσους αναφέραμε προηγουμένως, οι εκδηλώσεις τους ήταν κόσμιες και αθόρυβες. Οι “Νυφάδες”, όπως και ένας άλλος προσωπιδοφόρος με φουστανέλα, επάργυρα πιστόλια και σπαθί, καλούμενος “Γιανίτσαρης”, δεν έχουν επιβιώσει στις μέρες μας γι’ αυτό και δεν θα ασχοληθούμε μαζί τους.
Αυτές είναι οι κύριες ιδιομορφίες του Σκυριανού καρναβαλιού. Κατά τα άλλα, γιορτάζεται όπως και στα λοιπά μέρη της Ελλάδας ομαδικά, με κρεοφαγία, μακαρονοφαγία και οινοποσία.

ΛΑΪΚΟ ΘΕΑΤΡΟ ΚΑΙ ΣΑΤΙΡΑ
Να μαζευτούμ’ όλοι μαζί
τώρα τα καρναβάλια,
για να τα πούμε καθαρά,
του καθ’ ενός τα χάλια…
Οι Θεατρικοί Όμιλοι και σατυρικές απαγγελίες
Υπάρχει παράδοση παλαιά, κάθε χρόνο, την περίοδο των απόκρεω και μέσα στα πλαίσια του εορτασμού τους να δίνονται ξεχωριστές παραστάσεις και να απαγγέλλονται σατυρικά ποιήματα ή να διαβάζονται, σπανιότερα όμως, πεζά κείμενα. Για το είδος αυτό των αποκριάτικων εκδηλώσεων δεν έχουμε πληροφορίες ως προς τους περασμένους αιώνες. Πάντως, αν κρίνουμε από το γεγονός ότι από τις αρχές του 1900 οργανώνονταν και σημείωναν μεγάλη επιτυχία, μπορούμε να υποθέσουμε ότι το έθιμο έχει μακρύτερες χρονικές ρίζες και θα υπήρχε και παλαιότερα στη Σκύρο. Από πλευράς οργάνωσης, η αποκριάτικη σάτιρα εκφράζεται με δύο τρόπους:
– Από ομίλους σε στυλ θιάσου και
– Από μεμονωμένους ρήτορες και ποιητές.
Οι Θεατρικοί Θίασοι

Οι θεατρικοί όμιλοι είναι πρόχειροι και προσωρινοί. Εμφανίζονται μόνο τις αποκριές και σε καμιά άλλη περίπτωση. Οι αμφιέσεις των “ηθοποιών” (οι ηθοποιοί λέγονται “γινωμένοι” όπως ονομάζονται και όλοι γενικώς οι μεταμφιεζόμενοι στο καρναβάλι)  είναι πρόχειρες κι αυτές, αντίθετα από τις φορεσιές του “Γέρου” και της “Κορέλας” που είναι τελετουργικά τυπικές και φυλάγονται όλο το χρόνο με ξεχωριστή επιμέλεια στα μπαούλα για να διατηρούνται καθαρές και καινούριες. Δεν δίνουν την παράσταση σε σκηνή και κλειστό χώρο. Παρουσιάζουν τα “σκέτς” τους σε διάφορα σημεία- πλατώματα της αγοράς και σπανιότερα στην πλατεία.Αποτελούνται συνήθως από 3 έως 5 ή 6 πρόσωπα.

Την ίδια χρονιά μπορούν να εμφανιστούν περισσότεροι όμιλοι που καθένας παρουσιάζει διαφορετικά θέματα ή κοινά γεγονότα αλλά με το δικό του πρίσμα και έχει δικούς του θαυμαστές. Δίνουν 2 ή και 3 παραστάσεις σε ανάλογα σημεία της αγοράς. Ο διάλογος γίνεται συνήθως σε έμμετρους στίχους. Δεν υπάρχουν μόνιμα αποκριάτικα έργα για να επαναλαμβάνονται. Κάθε χρόνο γράφονται και παίζονται νέα, επειδή πέρα από την ποιότητα των στίχων και την ικανότητα των εκτελεστών αυτό που βαραίνει στην αξιολόγησή τους είναι η επιλογή επίκαιρων και καυτών θεμάτων.
Η απαγγελλόμενη Σάτιρα
Η δεύτερη μορφή παρουσίασης της αποκριάτικης φιλολογίας είναι η απαγγελία της έμμετρης σάτιρας.  Στην περίπτωση αυτή δεν έχουμε περισσότερα πρόσωπα που να αποτελούν θεατρικό όμιλο αλλά οι στίχοι απαγγέλλονται από έναν “γινωμένο” που συνήθως είναι ο ίδιος ο ποιητής, άλλοτε ένας “ειδικός εκτελεστής” που πήρε την “εντολή” και την άδεια και εκπαιδεύτηκε ανάλογα από το συγγραφέα για να παρουσιάσει τους στίχους του. Το περιεχόμενο είναι και εδώ παρόμοιο με του θεατρικού κειμένου. Παρουσίαση των γεγονότων της χρονιάς από την εύθυμή τους πλευρά, σατυρίαση προσώπων, ομάδων και καταστάσεων.
Οι οργανωτές των λαϊκών αυτών παραστάσεων, που τις παρακολουθούν με πολύ ενδιαφέρον όλοι οι Σκυριανοί, προετοιμάζονται όλο το χρόνο συγκεντρώνοντας το σχετικό υλικό που το επεξεργάζονται με πολύ κέφι και ικανότητα. Το θεατρικό αυτό  σχήμα,  που συναντιέται και σε άλλα μέρη της Ελλάδας και σε άλλες χώρες, προφανώς, έχει θεσμοθετημένη αρχικά την καταγωγή του.

Θεωρώ πως η αρχική τους ονομασία ήταν Σχόλια, γιατί πράγματι περί σχολιασμού πρόκειται. Ο σχολιασμός, αφορούσε τα πάντα και τους πάντες, και αποτελούσε ένα επίφοβο, επικίνδυνο και αποτελεσματικό όπλο κοινωνικής κριτικής. Γι’ αυτό, μέχρι τις μέρες μας απευθύνονταν η απειλή σε άτομα που ξέφευγαν απ’ τα καθιερωμένα με επικίνδυνο τρόπο: “κάτσε καλά γιατί θ’ ακούσεις τα σκολιανά σου”. Αυτά τα σκολιανά δεν ήταν παρά οι σχολιασμοί, τα σχόλια, που λέγονταν από τους σκωπτικούς θιάσους του Τριωδίου.
Πρέπει να πούμε εδώ ότι οι Σκυριανοί έχουν εξαιρετικά ανεπτυγμένο καλλιτεχνικό αισθητήριο και γούστο και είναι πολύ καλοί αλλά αυστηροί κριτές έτσι ώστε κάθε τι που παρουσιάζεται από τους ερασιτεχνικούς αυτούς θιάσους ή τους μεμονωμένους ηθοποιούς και αφηγητές, πρέπει να είναι καλογραμμένο και καλοπαιγμένο για να ικανοποιήσει τους πολυάριθμους ακροατές και θεατές. Γι’ αυτό , τα αποκριάτικα αυτά κείμενα είναι συνήθως εξαιρετικά και κατέχουν ξεχωριστή θέση όχι μόνο στη λαογραφία αλλά και στη σάτιρα και στην εν γένει λαϊκή λογοτεχνία του λαού μας.
Επίσης, οι κοινωνιολογικές προεκτάσεις του θέματος είναι πολύ μεγάλες. Γιατί εδώ πρόκειται για μια θεσμοθετημένη απ’ τα πανάρχαια χρόνια διαδικασία κοινωνικής κριτικής,  που  με όπλο την σκωπτική κριτική,  πολεμούσε  τις αντικοινωνικές πλευρές κάθε άτομου της κοινωνίας.
Και η Τράτα έχει πανάρχαια την αρχική της καταγωγή.
Τα τελευταία χρόνια έχει καταλήξει να εκπροσωπείται αυτή η αρχαιότατη θεατρική παράδοση, με το καλλιτεχνικό σχήμα της Τράτας. Μολονότι ο καλλιτεχνικός όμιλος της Τράτας είναι καινούριος, εν τούτοις στηρίζεται απολύτως στα πανάρχαια σχετικά καλλιτεχνικά σχήματα, που κατά τις μέρες των Κρονίων και Σατουρναλίων, παρουσίαζαν τις αντίστοιχες παραστάσεις τους εμπεδώνοντας έτσι τη Σάτιρα.
Η Σάτιρα προέρχεται από το Σάτυρο. Και Σάτυρος ή Σατούρνους ήταν μια από τις ονομασίες του θεοποιημένου Τράγου, που λέγονταν επίσης και Κρόνος και Πάνας.
Οι Ρωμαίοι  τον έλεγαν τον μεγάλο ετούτο  Θεό,  τον πατέρα του Δία,   Σατούρνους.
Κι ας πούμε εδώ, πως και η ημέρα του Σαββάτου, ημέρα μεγίστη και ιερή,  ήταν αφιερωμένη στον Κρόνο η Σάτυρο, όπως μας βεβαιώνει η ονομασία του Σαββάτου στην Αγγλική,   που λέγεται Σάτερ- Νταίη. Ημέρα του Σάτυρου δηλαδή.
Ημέρα αφιερωμένη κι ανήκουσα στον μεγάλο Θεό Κρόνο η Σάτυρο.
Βλέπεται, πως  αυτά τα βασικά πράγματα, δεν ήταν καθόλου ως τώρα  εντοπισμένα και παράμεναν μπερδεμένα και στην πραγματικότητα περιθωριακά. Κι όμως, κι όμως. Μιλάμε για θεμελιακά αγκωνάρια του πανανθρώπινου πολιτισμού. Τέλος πάντων. Ήρθε ο καιρός τους να ερμηνευτούν και πάρουν τη θέση τους στην πραγματική ιστορία. Όλη, λοιπόν, αυτή η θεατρική παράδοση, δεν είναι καινούργια, όπως  μπορεί και να φαίνεται. Πάει κι αυτή, μακριά μέσα στο χρόνο κι οι ρίζες της είναι σαφώς του Κρονίου Πολιτισμού. Άλλωστε το λέει  κι η ίδια η λέξη Σάτιρα,  που προέρχεται απ τον Σάτυρο, που ταυτίζω με τον Κρόνο.

ΑΠΟΚΡΙΑΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ
Στη Σκύρο υπάρχουν ειδικοί σκοποί και τραγούδια της αποκριάς. Ποτέ άλλοτε δεν λέγονται παρά μονάχα αυτές τις μέρες. Είναι σκοποί και τραγούδια, δεμένα με μια εποχή, μ’ ένα συγκεκριμένο σκοπό και γεγονός. Στη Σκύρο με την τόσο πλούσια και αρχαία μουσική παράδοση, αυτός ο προσδιορισμός και η σχέση δεν είναι μοναδική. Σκοποί και τραγούδια εορταστικών γεγονότων και εποχής, υπάρχουν, επίσης, ειδικά για την εορτή των Φώτων καθώς επίσης και για τονσυγκεκριμένα για την Πρωτομαγιά. Οι σκοποί αυτοί λέγονται “των Φώτων”, “του Μάη”, “ο Αποκριανές ή Αποκριάτικος”.
Οι αποκριάτικοι σκοποί, λέγονται και της Κορέλας. Για τους σκοπούς αυτούς  υπάρχουν ειδικοί στίχοι, που προσδιορίζουν τη συγκεκριμένη γιορτή. Τα σκυριανά αποκριάτικα τραγούδια τραγουδιούνται στις εξής περι-πτώσεις:
– Από την Κορέλα όταν ο Γέρος, κουρασμένος απ’ το βαρύ φορτίο των κουδουνιών και τις κοπιαστικές και δύσκολες κινήσεις που κάνει,  σταθεί περιοριζόμενος στο να κουνά με αργές κινήσεις τα κουδούνια του. Τότε η Κορέλα τραγουδά τον δικό της σκοπό. Ο σκοπός αυτός ονομάζεται της Κορέλας και είναι από τους χαρακτηριστικούς, παλιούς, σκυριανούς σκοπούς.
– Αποκριάτικους σκοπούς τραγουδάνε οι Σκυριανοί στα εορταστικά τραπέζια αυτές τις μέρες και στα γλέντια τους, που μπορεί να κρατάνε σε μερικές συντροφιές και δυο και τρεις ακόμα μέρες. Τρώνε, πίνουν, μεθούνε και τραγουδούνε συνέχεια. Όποιον τον παίρνει ο ύπνος κλείνει τα μάτια του και κοιμάται επί τόπου. Ύστερα από λίγη ώρα, ξυπνά και ξαναρχίζει το τραγούδι, το φαγητό και το κρασί. Κι αυτό συνεχίζεται για μεγάλο διάστημα μέχρι δυο και τρεις μέρες ακόμα.
Τα τραγούδια που λένε είναι, κυρίως, αποκριάτικα. Οι στίχοι αυτών των σκοπών είναι κατ’ εξοχήν τσοπάνικοι. Αφορούν την τσοπάνικια κάστα των Σκυριανών, που κυριαρχεί όλο το διάστημα των απόκρεων, σε σημείο τέτοιο ώστε να μπορούμε να πούμε, χωρίς υπερβολή, ότι το καρναβάλι της Σκύρου, παλαιότερα ήταν σχεδόν αποκλειστικά τσοπάνικο. Τόσο έντονος ήταν ο χαρακτήρας και η παρουσία της τσοπάνικιας κάστας στις Σκυριανές αποκριές.
Οι στίχοι με τον αποκριάτικο σκοπό, αναφέρονται αποκλειστικά στους τσοπάνηδες της Σκύρου και παινεύεται η ομορφιά και η χάρη τους. Είναι στίχοι ερωτικοί που απευθύνονται από γυναίκα σε άντρα. Η τόσο σπάνια αυτή περίπτωση ερωτικής ποιητικής εξομολόγησης, του να τραγουδούν οι γυναίκες τις χάρες των αντρών και όχι το αντίθετο, οφείλεται κατά τη γνώμη μου στο γεγονός ότι τα τραγούδια αυτά, που σήμερα είναι παγιοποιημένα και παραδοσιακά, γίνονταν παλαιότερα ειδικά για να τραγουδιούνται από τις Κορέλες, απευθυνόμενες προς τους Γέρους, που στο παρελθόν ήταν σχεδόν αποκλειστικά, ή κατά κύριο λόγο, τσοπάνηδες. Επομένως, οι Κορέλες δίδασκαν τους στίχους αυτούς στους υπόλοιπους Σκυριανούς, όσον αφορά τη συγκεκριμένη αυτή κατηγορία των αποκριάτικων τραγουδιών. Στίχοι που κατ’ εξοχήν τραγουδιούνται με τον σκοπό της Κορέλας είναι κι αυτοί:

Τσοπάνη μου όταν έρχεσαι
απ’ το βουνό δρωμένες
τσ από τους κάμπους δροσερές
σαν άτζελες γραμμένες.
…
Βάλτε να, βάλτενα μαρέ,
το μεντενέ σου αναριχτέ.
…
Νάμονα στσυλολίταρο
νάμον λαονικό σου
τσ ένα μαντήλι γερανιό
δεμένο στο λαιμό σου.
..
΄Ελα μαρέ στις Κορατσές
τσ αγνάντεψε τις Κροτσανές.
…
Χαρείτε να χαρίσουμε
τσ ο Θιός, τσ ο Θιός
το ξέρει αν ζήσωμε.
…
Απόψε με σκοτώνουνε
έβγα τσαι συ τσαι κλάψε
τσαι πάρε απ’ το αίμα μου
την τραχυλιά σου βάψε.
…
Μικρό μου τσοπανόπουλο
…
Του Καλομάστου το νερό
είναι γλυκό σα μέλι.
Το πίνουνε οι τσοπανοί
και γίνονται αγγέλοι.
Οι στιχουργοί είναι άγνωστοι και παλαιοί. Τουλάχιστον ολόκληρο τον εικοστό αιώνα τραγουδιότανε αυτοί οι στίχοι, σύμφωνα με τις μαρτυρίες παλαιότερων Σκυριανών. Όλοι οι παραπάνω στίχοι τραγουδιόνται με ειδικό σκοπό, το σκοπό της Κορέλας. Μονάχα μ’αυτόν τον σκοπό τραγουδά η Κορέλα κοντά στο Γέρο, όταν αυτός κάθεται για να ξεκουραστεί. Πρόκειται επομένως για ένα πρόσθετο τελετουργικά θεσμοθετημένο στοιχείο το τραγούδι της Κορέλας. Οι στίχοι είναι ερωτικοί όπως ειπώθηκε παραπάνω. Κύρια σημεία τους είναι :
– Πρώτον, ότι τραγουδιούνται από την Κορέλα και προφανώς απευθύνονται στο Γέρο.
– Δεύτερο, ότι τα παινέματα και η ερωτική πρόκληση γίνεται από γυναίκα σε άντρα, αντίθετα από τα καθιερωμένα και συνήθη ερωτικά ποιήματα όπου ο άντρας κυρίως επαινεί τη γυναίκα και κάνει προς αυτήν ερωτικά καλέσματα.
– Τρίτον, ότι οι στίχοι της Κορέλας έχουν καθαρά καστικό περιεχόμενο, υμνούν ή παινεύουν την ομορφιά και τις χάρες των Σκυριανών τσοπάνηδων. Πρόκειται για ένα σπάνιο είδος καστικών τραγουδιών.
Αποδεικνύεται μ’ αυτούς τους στίχους, ο κυρίαρχος – αρχικά – ποιμενικός χαρακτήρας της Σκυριανής αποκριάς, όπου πράγματι, μέχρι πριν λίγες δεκαετίες, αποκλειστικά -σχεδόν- τσοπάνηδες ήταν αυτοί που ντύνονταν Γέροι και Κορέλες. Άλλωστε, τούτο πήγαζε και από λόγους καθαρά πραχτικούς γιατί κουδούνια, είχαν μοναχά οι τσοπάνηδες που τα έπαιρναν από τα κοπάδια τους για τούτες τις μέρες. Οι άλλοι Σκυριανοί συμμετείχαν με διαφορετικούς τρόπους στις εκδηλώσεις της αποκριάς. Η τελευταία περίπτωση που τραγουδιούνται οι αποκριάτικοι σκοποί είναι κατά την Καθαρή Δευτέρα όπου και πάλι το τσοπάνικο στοιχείο κυριαρχούσε.
Τα τραγούδια της Σκυριανής Κορέλας, που φυσιολογικά πρέπει να απευθύνονταν αρχικά στο Γέρο, τον τραγοθεό Πάνα, μπορεί να ήταν στην πρώτη τους μορφή πραγματικά τραγούδια, ωδές δηλαδή προς τον τράγο. Και η παράσταση του γάμου του Τράγου και της κόρης ή Νύμφης να είχε στο τυπικό της συγκεκριμένο υμνολόγιο και ωδές απευθυνόμενες προς τον Τράγο. Και αυτές οι ωδές να είναι η απαρχή των τραγουδιών.
Ως εκ τούτου, πρέπει να υποθέσουμε ότι βασικά στοιχεία του Τριωδίου μαζί με την παράσταση του γάμου ήταν και οι ωδές προς τον Τράγο, με συγκεκριμένα λόγια, σταθερά και επαναλαμβανόμενα και συγκεκριμένο μέλος. Τα σκυριανά τραγούδια της Κορέλας, είναι πολύ πιθανό να αντιπροσωπεύουν το μέλος των αρχέγονων τραγουδιών, των ωδών προς τιμή του τράγου. Το μέλος της Κορέλας, πρέπει να είναι αρχαίο. Οι στίχοι είναι νεότεροι. Όπως συμβαίνει και με άλλους αρχαίους σκοπούς της Σκύρου, κατά καιρούς, νέοι στίχοι έμπαιναν κατά εποχές και τραγουδιότανε με το μέλος των παλαιών σκοπών. Το ίδιο έχει συμβεί και με τον σκοπό της Κορέλας.
Το Τριώδιο κλείνει πανηγυρικά με μια άλλη διαφορετική, παντελώς, εορτή. Το ξεφάντωμα της τελευταίας Κυριακής της Αποκριάς    διαδέχεται η Καθαρά Δευτέρα. Η Καθαρά Δευτέρα των Σκυριανών είναι πραγματικά  μια περίλαμπρη παλλαϊκή εορτή. Μοιάζει σα να’ναι η εθνική γιορτή των Σκυρίων. Τούτη τη μέρα οι νέοι και τα παιδιά, κατά κύριο λόγο, αλλά  και οι υπόλοιπες ηλικίες ξεχύνονται στην Αγορά και καταλήγουν στην πλατεία της Πόλης. Τα παιδιά, οι νέοι και πολλοί πιο μεγάλοι στην ηλικία, φορούν τις παλαιές πολυτελείς τους,  παραδοσιακές φορεσιές.
Παλαιότερα κυριαρχούσαν οι τσοπάνικες φορεσιές, ταυτισμένες με τούτη τη μέρα. Οι νέοι σχηματίζοντας μικρές συντροφιές περιφέρονται στο κέντρο της πόλης, χτυπώ-ντας ρυθμικά τα στραβοράβδια τους στη γη,  καθώς τραγουδούν τους αποκριάτικους τους σκοπούς. Τα τελευταία χρόνια οι τσοπάνικες φορεσιές, οι ωραιότερες ασύγκριτα από όλες τις ανδρικές παραδοσιακές φορεσιές της Ελλάδας, κακώς φοριούνται λιγότερο και πολλοί νέοι και νέες βάζουν φορεσιές με μαύρες τροχαδόκαλτσες και  άλλα εξαρτήματα  της παλαιάς γεωργικής κάστας. Αλλά οι τσοπάνικες φορεσιές υπερέχουν σαφώς και είναι καλό να γίνει πάλι στροφή προς αυτές.
Οι κοπέλες βάζουν τα παραδοσιακά ρούχα των Σκυριανών γυναικών: αλαμένα, φουστάνια με τον κουτνί, φουστάνια με τον χρυσό ποδό-γυρο και Κουμιώτικα. Όλος ο κόσμος καταλήγει στην Πλατεία, όπου γίνεται γλέντι και χορός που κρατά ολόκληρη τη μέρα. Έτσι ολοκληρώνεται το Τριώδι της Σκύρου με την θαυμάσια αυτή παλλαϊκή εορτή,   πανάρχαια και μυστηριώδης, από πλευράς ερμηνείας . Το τονίζω και πάλι. Η γιορτή αυτή δεν είναι Χριστιανική. Δεν είναι όμως επίσης και εορτή των Ολυμπίων Θεών. Τίποτα δεν δείχνει να έχει σχέση με τους δώδεκα προγονικούς μας Θεούς.
Σε ποιο πνεύμα, ποια δύναμη, ποια οντότητα είναι αφιερωμένη αυτή η γιορτή; Δεν βλέπω να έχει μαγικό ή μαντικό χαρακτήρα όπως η πρωτοχρονιά και η πρωτομαγιά. Κάτι άλλο σημαίνει. Κάτι διαφορετικό αντιπροσωπεύει αυτή η τεράστια παλλαϊκή εορτή που δεν έχει σχέση με καμιά πλευρά της θρησκείας μας. Δεν αναφέρεται στο Χριστό, στην Παναγία και στους Αγίους της εκκλησίας μας. Ούτε σε εθνικό γεγονός. Κι όμως είναι μεγάλη. Είναι τεράστια. Είναι αληθινά  καθολική, παλλαϊκή και υπέροχη.
Σαφώς και πρέπει να έχει κι αυτή θρησκευτική και λατρευτική την αφετηρία της. Και αφού    συνδέεται με το καρναβάλι, που αποδείξαμε πως κατάγεται απ’ τον Κρόνο, την αμέσως προηγούμενη απ’ την θρησκεία των Ολυμπίων, μεγάλη θρησκεία, τότε κι αυτή λογικά ανήκει στην λατρεία του Κρόνου.
Δεν θα ασχοληθώ εδώ με την ερμηνεία της. Ας την αφήσουμε να κλείσει το μεγάλο τούτο κεφάλαιο αυτής της έρευνας στα άδυτα των αδύτων των πανάρχαιων θρησκειών και λατρειών που έχουν επιβιώσει πανίσχυρα μέχρι τις μέρες μας, συμμετέχοντες στο υπέροχο εορταστικό κλίμα που  είναι σα να γιορτάζεται ο ερχομός της ανοίξεως με τον επισημότερο τρόπο.
Μάνος Φαλτάϊτς
Πηγή
Πηγή2